Czerwoni
Z Historia Wisły
HERB:
| Podstawowe dane: | |||||||||
|
| |||||||||
|
| ||||||||||
Spis treści |
Rys historyczny
Najobszerniej o „Czerwonych” pisał J. Kukulski, opierając się w dużej mierze na wspomnieniach czołowego gracza tej drużyny – Wilhelma Cepurskiego. Niestety nie znany jest nam sam tekst źródłowy. Przyjmujemy więc z dobrodziejstwem inwentarza to co napisał i zacytował autor książki „Pierwsze mecze, pierwsze bramki”, uzupełniając te wiadomości informacjami przekazanymi przez potomków Władysława Jenknera. Według Cepurskiego „Czerwoni” byli drużyną „międzynarodową”, czyli skupiającą młodzieńców z różnych krakowskich szkół. Założycielem zespołu był Władysław Jenkner (uczeń klasy VIIB I Szkoły Realnej) i od jego nazwiska zwano go także „drużyną Jenknera”, choć w relacjach prasowych zwykle identyfikowana była jako „Czerwoni”.
Nie wiadomo czy drużyna ta pojawiła się na krakowskich boiskach w czerwcu 1906, po pamiętnych potyczkach krakowsko-lwowskich, czy też dopiero jesienią tegoż roku. Według rodzinnych wspomnień „założycielem i patronem Czerwonych był Wiktor Jenkner, ojciec Władysława” - przedsiębiorca budowlany związany z Krakowem, który wspierał piłkarzy finansowo. Niewykluczone, że to dzięki niemu „drużyna Jenknera” zamówiła zagranicą zestaw profesjonalnych strojów sportowych w czerwonych barwach. Wykluczyć należy funkcjonujący dzięki wspomnieniom J. Lustgartnera przekaz, że w stroje te wyposażył młodych adeptów futbolu T. Konczyński w czasie Turnieju jesiennego 1906. Twierdzenie to nie znajduje potwierdzenia w materiałach źródłowych. Tak zresztą wypowiadał się w sprawie strojów Jan Weyssenhoff przy okazji jubileuszu 30-lecia TS Wisła: „Powiem panu coś, co może nie jest jeszcze ogólnie znane. Coś z pierwszych dni istnienia Wisły. O tem, jak powstała. Otóż wiadomo, że powstała w roku 1906 z połączenia klubów studenckich "Wisła" I "Jenkner". Ja byłem wówczas w "Jenknerze". Napisałem do Steigla (wytwórnia artykułów sportowych) w Berlinie, aby nam przysłał jakieś garnitury. Nadeszły koszulki czerwone z gwiazdą niebieską. W czasie fuzji stanęło na tem, że Wisła dała nazwę nowemu klubowi, a my daliśmy barwy koszulek” („Przegląd Sportowy” z 22 maja). Wilhelm Cepurski dodaje także, że początkowo klub Jenknera grał w strojach gimnastycznych przepasanych czerwoną szarfą i to od niej pochodziła nazwa drużyny.
Futbolową gwiazdą zespołu był Jan Weyssenhoff, który też rekrutował do tej drużyny wybijających się graczy z innych krakowskich zespołów. Za jego to namową trafili do „drużyny Jenknera” Wilhelm Cepurski, który wcześniej grał w drużynie gimnazjum św. Jacka, podobnie jak inny gracz „Czerwonych” Jan Cudek. Z II Szkoły Realnej wywodzili się: Jan Weyssenhoff i Henryk Sadowski. Z innych przekazów prasowych wiemy też, że w barwach „Czerwonych” grali bracia Hublowie i Marian Marszałek.
Po raz pierwszy o tej drużynie dowiadujemy się w notce z „Nowej Reformy” 21 października 1906 roku opisującej przebieg turnieju jesiennego: „Wśród walki na pierwszy plan wysuwają się Czerwoni, klub. św. Anny, klub św. Jacka i klub "Wisła"”. „Czerwoni” mieli zająć w tym turnieju według różnych wspomnień 2-3. miejsce, przed Wisła, co wyraźnie świadczyło o klasie piłkarskiej zawodników i drużyny. W ramach turnieju drużyna ta na pewno zmierzyła się według doniesień prasowych z „Czarnymi„ (wynik nieznany), oraz dwukrotnie z Cracovią (co mieli poświadczyć tak Lustgarten, jak i Cepurski w swych wspomnieniach). Poza turniejem udali się również w październiku 1906 roku do Bochni wraz z „biało-czerwonymi” „aby zaszczepić tamtejszej młodzieży piękny sport footbalowy”. Zawodom tym miało się przypatrywać kilkaset osób (o czym informowała „Nowa Reforma” 21 października). Nie znamy wyniku tego meczu i nie do końca jesteśmy pewni, czy grali ze sobą „Biało-Czerwoni” z „Czerwonymi”, czy też oba te kluby grały z miejscowym zespołem.
W następnym roku udokumentowano tylko dwa mecze „Czerwonych”. Rozegrali je w sezonie wiosennym, w czerwcu z „Czarnymi” z Bochni i „Czerwono-Białymi” z Tarnowa. Potwierdzają to notki prasowe. Nie do końca jest jasne, czy mecze te można traktować, jako spotkania sfuzjowanej z Wisłą drużyny Czerwonych, czy też jeszcze samodzielnej drużyny piłkarskiej. Za pierwszą ewentualnością przemawia ukazujące się przy okazji 25-lecia Wisły jednoznaczne twierdzenie „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” z 19 maja 1931: „Na wiosnę 1907 r. Wisła sfuzjowała się z drużyną Jenknera, której duszą był dzisiejszy profesor Uniwersytetu Wileńskiego dr. Jan Weyssenhoff”. Inne artykuły prasowe nie są już tak kategoryczne i dość ogólnikowo wspominają, że do fuzji doszło w 1907 roku, nie precyzując dokładnie daty tego wydarzenia. Jednoznacznie jednak w tej kwestii wypowiada się autor publikacji wydanej na 30-lecie TS Wisła w Krakowie: „W końcu 1907 roku rozwiązuje się drużyna „Czerwonych” i zasila swemi graczami szeregi Wisły. Jest to raczej fuzja obu klubów, przyczem Wisła przejmuje barwy klubowe Czerwonych… Był to bardzo szczęśliwy moment dla Wisły, która traciła wtedy gros Wiślaków, udających się na studia wyższe do Lwowa”. Te wersję przyjmuje J. Kukulski, cytując na jej potwierdzenie Wilhelma Cepurskiego: „Fuzja Wisły z Jenknerem odbyła się w 1907 roku z inicjatywy prof. Łopuszańskiego, który obawiał się, że jego Wisła się rozleci, bo gracze jej byli abiturientami i na politechnikę musieli wyjeżdżać do Lwowa, bo nie było wtedy politechniki w Krakowie. Była wspólna narada, w której brałem udział. Nas, Czerwonych, ta fuzja niezbyt cieszyła, bo mieliśmy drużynę lepszą i o dużych aspiracjach”. Ciekawe, że w powyższym cytacie nie ma ani słowa o tym, że do tej fuzji doszło jesienią…
Wydaje nam się, że nie można odrzucić tezy, że do fuzji doszło wiosną, gdyż o jesiennej aktywności sportowej „Czerwonych” prasa ówczesna milczy. W przeciwieństwie do Wisły, o której jest stosunkowo wiele informacji. Z faktu natomiast tego, że w relacjach prasowych używa się w czerwcu nazwy „Czerwoni” nie wynika zbyt wiele, gdyż nawet późną jesienią przy okazji organizowanych przez Wisłę turniejów piłkarskich, w których brały udział wiślackie zespoły, nie zawsze pada nazwa Wisła…, częściej identyfikuje się zespoły po kolorze koszulek. Niewykluczone więc, że prasa informując o meczu „Czerwonych” pisała o drużynie Wisły, występującej już w szkarłatnych koszulkach… Wątpliwości budzą też twierdzenia o ciężkim położeniu Wisły z powodu studiów jej graczy na Politechnice Lwowskiej, co wymuszało niejako fuzję z silniejszą personalnie drużyną „Czerwonych”. Po pierwsze w drużynie „Czerwonych” również nie brakowało absolwentów krakowskich szkół Realnych, by wspomnieć choćby Jan Weyssenhoffa. Po drugie matecznikiem Wisły była II Szkoła Realna, w której od jesieni 1906 roku funkcjonowało „kółko gry w piłkę nożną”, będące przez lata niewyczerpanym rezerwuarem nowych sił futbolowych dla Wisły… Do tego niebagatelnym był fakt, że w 1907 roku Władysława Jenknera powołano do wojska austriackiego. Tym samym drużyna traciła nie tylko swego kapitana, ale także (jak można przypuszczać) mecenasa w osobie jego ojca… O powodach fuzji pisał jednoznacznie „Przegląd Sportowy” w artykule z okazji jubileuszu TS Wisła (nr 21 z 1921 roku): „Wskutek rozbicia się klubu Jenknera z jednej strony, a utraty paru graczy własnych z drugiej strony, złączyła się Wisła z klubem Jenknera, przybrała koszulki Czerwone i odtąd już jako „Wisła” oficjalnie występowała”…
Faktem bezsprzecznym pozostaje natomiast to, że jesienią po „Czerwonych” pozostało jedynie wspomnienie i stosowana wymiennie w prasie nazwa, która przylgnęła do drużyny Wisły na kilka dziesięcioleci…
Wątpliwości
Założenie klubu Jenknera
Nie jest znana dokładna data powstania klubu Jenknera - nie zachowały się żadne źródła z epoki dotyczące tej kwestii. Nazwa Czerwonych po raz pierwszy pojawia się w prasie jesienią 1906 roku („Nowa Reforma” z 21.10.1906), to jednak wskazuje jedynie, że wtedy klub już istniał, nie daje jednak żadnych przesłanek co do daty powstania.
W wielu opracowaniach przyjmuje się założenie, że klub Jenknera powołano w 1906 roku - założenie to bazuje na przekonaniu, że właśnie ten rok był przełomowy dla krakowskiej piłki nożnej i że to wtedy zaczęto organizować trwalsze drużyny. Istnieją jednak pewne sugestie wskazujące, że Czerwoni mogli funkcjonować wcześniej, z całą pewnością zaś przynajmniej niektórzy zawodnicy Czerwonych grali w piłkę już przed 1906 rokiem. Wilhelm Cepurski w kilku wywiadach spisanych po latach wskazywał, że grał w futbol od 1903 roku (zobacz na przykład Echo z 1956 roku). Twierdzenie takie można by zbyć jako błąd w pamięci po latach, gdyby nie potwierdzenie w niezależnym źródle. W sprawozdaniu Gimnazjum św. Jacka za rok 1903 znajduje się potwierdzenie, że młodzież szkolna "bawiła się piłkami nożnymi", dyrekcja zachwala też wpływ tych zabaw na karność i zdrowie uczniów. Wilhelm Cepurski był w tym czasie uczniem klasy II, do klasy I chodził zaś Jan Cudek, również późniejszy gracz Czerwonych. Cepurski następnie stwierdza, że do klubu Jenknera został zwerbowany... w 1905 roku. Tej informacji nie da się potwierdzić w źródłach z epoki, nie można jej jednak całkowicie wykluczyć. W innym wywiadzie Cepurski dopowiadał (Przegląd Sportowy z 08.04.1966), że klub Jenknera grał początkowo bez dobrego rozeznania w przepisach piłkarskich, dopiero z czasem ze Lwowa napływały informacje o prawidłach gry, aż doszło do kontaktu ze lwowskim piłkarstwem (Cepurski może mieć w tym miejscu na myśli pamiętne mecze z czerwca 1906). To by sugerowało, że drużyna skupiona wokół Władysława Jenknera posiadała trwalszy skład, nazwę i barwy już przed czerwcem 1906 roku. Choć nie można tego przyjąć za pewnik, to jednak wskazane wyżej poszlaki rzucają ciekawe światło na początki krakowskiej piłki.
 Wspomnienia Wilhelma Cepurskiego z 1956 z informacją o grze w piłkę od 1903 roku |
 Sprawozdanie Gimnazjum św. Jacka z informacją, że młodzież szkolna "bawiła się piłkami nożnemi" |
Data fuzji z Wisłą
Według najczęściej podawanej wersji, do fuzji Klubu Jenknera z Wisłą Łopuszańskiego doszło jesienią 1907 roku. Tak przedstawia te wydarzenia choćby księga jubileuszowa Wisły z 1936 roku. Artykuł Ilustrowanego Kuriera Codziennego z 1931 roku wskazuje jednak na wiosnę 1907 roku jako moment połączenia obu drużyn. Wspomniane już powyżej relacje prasowe z roku 1907 nie przekazują nam w tej kwestii jednoznacznych informacji, a wysnuwanie wniosków z użycia określenia "czerwoni" obarczone jest ryzykiem (słowo to może odnosić się zarówno do nazwy klubu Jenknera przed fuzją, jak i - ze względu na kolor koszulek - do Wisły po fuzji). W obliczu tak skąpych i niejednoznacznych materiałów źródłowych z epoki warto przytoczyć również wspomnienia zawodników. Zaskakująco często bowiem pada w nich rok 1906:
- Powiem panu coś, co może nie jest jeszcze ogólnie znane. Coś z pierwszych dni istnienia Wisły. O tem, jak powstała. Otóż wiadomo, że powstała w roku 1906 z połączenia klubów studenckich "Wisła" I "Jenkner". Ja byłem wówczas w "Jenknerze". - tak wspominał w 1936 roku Jan Weyssenhoff (Przegląd Sportowy, 22 maja 1936 r.)
- W 1905 r. razem z Cudekiem i Stolarskim ściągnięto nas do drużyny „Jenknera”, i która w 1906 r. łączy się z Wisłą. Tym samym stałem się zawodnikiem Wisły - tak wspominał w 1956 roku Wilhelm Cepurski
- Jesienią 1906 roku kierownik i założyciel Wisły, prof. T. Łopuszański, namówił Jenknera, aby połączył nasze drużyny. - taką wersję wydarzeń powtórzył Cepurski w 1966 roku (Przegląd Sportowy, 08.04.1966)
Jeżeli do fuzji Wisły i klubu Jenknera miałoby faktycznie dojść już w 1906 roku, to musiałoby się to wydarzyć późną jesienią - jeszcze bowiem 23 października w krótkiej notatce prasowej z Nowej Reformy "Wisła" i "Czerwoni" wymieniani są jako odrębne drużyny.
Zawodnicy
Według różnych materiałów (wspomnienia, księgi jubileuszowe Wisły) następujący zawodnicy byli piłkarzami Czerwonych Kraków:
- Władysław Jenkner
- Gustaw Jenkner
- Jan Weyssenhoff
- Wilhelm Cepurski
- Ludwik Hubl
- Jan Cudek
- Marian Marszałek
Lista spotkań
- 1906.10.14 Biało-Czerwoni Kraków - Czerwoni ?:?
- 1906.10.14+ Bochnia - Czerwoni ?:?
- 1906.? Czarni Kraków - Czerwoni ?:?
- 1906.? Cracovia - Czerwoni 2:2
- 1907.06.02 Czarni Bochnia – Czerwoni 0:9
- 1907.06.16 Czerwono-Biali Tarnów – Czerwoni Kraków ?:5
Wspomnienia
Jana Weyssenhoffa
- Powiem panu coś, co może nie jest jeszcze ogólnie znane. Coś z pierwszych dni istnienia Wisły. O tem, jak powstała. Otóż wiadomo, że powstała w roku 1906 z połączenia klubów studenckich "Wisła" I "Jenkner". Ja byłem wówczas w "Jenknerze". Napisałem do Steigla (wytwórnia artykułów sportowych) w Berlinie, aby nam przysłał jakieś garnitury. Nadeszły koszulki czerwone z gwiazdą niebieską. W czasie fuzji stanęło na tem, że Wisła dała nazwę nowemu klubowi, a my daliśmy barwy koszulek. Tak więc powstały dzisiejsze barwy. Gwiazdę niebieską zmieniono w latach późniejszych na białą.
Źródło: Przegląd Sportowy 22 maja 1936 r.
Wilhelma Cepurskiego
1956
Był chyba rok 1903, chodziłem wtedy do gimnazjum św. Jacka i tam też zacząłem stawiać moje pierwsze kroki na niwie sportowej. Gimnastyka była wtedy przed miotem nadobowiązkowym, ćwiczyliśmy w Sokole dwa razy w tygodniu. W tym też czasie zostaje założona w szkole drużyna piłkarska. Początkowo „kopiemy” na Błoniach a mecze wyglądają w ten sposób, że drużyny ustawiwszy się naprzeciwko siebie starają się przekopnąć piłkę jak najdalej w kierunku przeciwnika.
Później przychodzą czasy dra Jordana i pierwsze mecze w założonym przez niego parku.
W 1905 r. razem z Cudekiem i Stolarskim ściągnięto nas do drużyny „Jenknera”, i która w 1906 r. łączy się z Wisłą. Tym samym stałem się zawodnikiem Wisły i z niewielką przerwą w czasie I Wojny światowej, gdy jako oficer austriacki grałem w jedynastce Viener Atletic Club do końca mej kariery tj. do 1922 r. pozostałem wierny jej barwom.
Źródło: Echo, 17.08.1956
1966
– Jak trafił pan do Wisły, profesorze? – zapytałem, siadając na wygodnym foteliku.
– Ze sportem zetknąłem się w gimnazjum Św. Jacka, jeszcze w 1903 r. zacząłem od „szmacianki” i „wioseł”. Jeden ze starszych kolegów, Jenkner był inicjatorem założenia drużyny szkolnej. Nazwaliśmy się „czerwoni” od czerwonych szarf, jakie zakładaliśmy na kostiumy gimnastyczne. Graliśmy wówczas nie znając przepisów, nie stosując regulaminów, ale z wolna dotarły do nas wieści, że we Lwowie grają w jedenastkę, że boiska mają ograniczoną wielkość, tak zresztą jak i bramki.
Po paru latach zaprosiliśmy lwowiaków na turniej i wówczas zetknąłem się z nazwą Wisła. Drużyna ta też brała udział we wspomnianym turnieju. Jesienią 1906 roku kierownik i założyciel Wisły, prof. T. Łopuszański, namówił Jenknera, aby połączył nasze drużyny (w rzeczywistości fuzja miała miejsce w 1907 - przypisek historiawisly.pl).
Źródło: Przegląd Sportowy 8.04.1966
Kącik poetycki
| „ | Korzenie
| ” |
| — Dariusz Zastawny, Stuletnia nasza historia, czyli Wisła Kraków, Biała Gwiazda w słów orszaku i obrazkach | ||
