Karol Kupiec
Z Historia Wisły
Spis treści |
Biogram
Karol Kupiec (lat 33, ur. 27 stycznia 1909 r. w Zakopanem, zm. 21 września 1942 r. w KL Auschwitz) - narciarz TS Wisła Zakopane, z zawodu handlowiec, uczestnik konspiracji, członek Dywersji Pozafrontowej oraz Organizacji Orła Białego, jeniec KL Auschwitz gdzie został rozstrzelany. Jeden z sześciu braci Kupców. Rodzina Kupców, jak ukazują spisane w kilku publikacjach relacje różnych osób, pochodziła z Poronina. Zachowały się pojedyncze informacje związane z aktywnością sportową Karola Kupca. Józef Kapeniak w książce "Tatrzańskie Diabły" wspomina go jako dobrego biegacza i zjazdowca, wskazując na zajęcie pierwszego miejsca w biegu na 12 km, przeprowadzonym w 1939 roku. Znajduje się on również na liście "znaczniejszych zawodników, którzy zginęli w czasie drugiej Wojny Światowej i okupacji".
Wojenne losy
Konspiracja
Karol Kupiec według wspomnień brata Antoniego, miał być zaprzysiężony w konspiracji przed październikiem 1939 roku wraz z braćmi Bolesławem i Władysławem. To właśnie ich aktywność miała pomóc Antoniemu wejść do konspiracji. Karol już jesienią 1939 roku przeprowadzał uciekinierów przez granicę. W książce "U podóża Tatr 1939-1945" wymieniony wraz z bratem Bolesławem jako członek lizącej ponad 40 osób zakopiańskiej tzw. Dywersji Pozafrontowej. Według tej publikacji miał należeć również do Organizacji Orła Białego.
Aresztowany w Poroninie wraz z pięcioma braćmi przez gestapo w Zakopanem 15 lub 17 stycznia 1940 roku. Przewieziony do zakopiańskiego "Palace" lub do więzienia przy ulicy Nowotarskiej (wspomnienia Antoniego nie wskazują jednoznacznie). Podczas przeszukania zabudowań gospodarczych rodziny Kupców, znaleziona została broń i amunicja, której polscy żołnierze nie oddali w ręce wroga w 1939 r. Po zakończeniu ciężkiego śledztwa, niepomijającego tortur, wraz z braćmi Bolesławem, Janem, Józefem i Władysławem został włączony do drugiego masowego transportu do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Jan Kupiec wspominał to wydarzenie następująco: "W dniu 20 czerwca 1940 roku grupę 65 więźniów, w tym mnie i czterech braci wywieziono do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Na stacji w Krakowie dołączono do nas transport około 300 ludzi z więzienia w Wiśniczu, w tym wielu z Podhala i Zakopanego." Faktycznie transport ten liczył 313 osadzonych w więzieniach w Nowym Wiśniczu oraz przy ulicy Montelupich w Krakowie. Wśród przewożonych osób znajdował się także jeden z wybitniejszych sportowców zakopiańskiej Wisły Izydor Łuszczek.
Życie w Auschwitz
Karol Kupiec oznaczony został numerem obozowym 794, a zgodnie z domniemaniem Teresy Wontor-Cichy (historyka i pracownika Centrum Badań Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimu) należy przypuszczać, że Karol został aresztowany z tego samego powodu co Władysław Kupiec tj. za bycie przewodnikiem uciekinierów na Węgry (co zostało zapisane w języku niemieckim, na zachowanej karcie obozowej Władysława).
We wspomnieniach Jana Kupca znajduje się informacja dotycząca faktu posiadania przez niego i braci przygotowania zawodowego w zakopiańskiej Szkole Przemysłu Drzewnego. Miało to być powodem przyjęcia ich do pracy w prowizorycznej obozowej stolarni. Nie ma jednak stu procentowej pewności czy wspominając o szkolnym przygotowaniu Jan miał na myśli wszystkich braci.
W publikacji "Matka Boża zza drutów" autorka wskazuje kilka faktów z życia stolarni. Listopad 1940 roku to moment, w którym warsztaty urządzono poza terenem obozu. Na początku 1941 roku wyseparowano rzeźbiarnię ze stojącym na jej czele zakopiańczykiem Tadeuszem Myszkowskim. Pośród zwiększonej liczby więźniów-rzeźbiarzy znajdowali się m. in. Antoni Kupiec, Bolesław Kupiec, Izydor Łuszczek, Bronisław Czech. Józef i Jan naprawiali instrumenty smyczkowe orkiestry obozowej, a także tworzyli drobną galanterię. Natomiast Karol wraz z bratem Władysławem tworzyli meble. Pracownicy stolarni, w tym bracia Kupcowie mieli styczność z zatrudnianymi do różnych prac robotnikami cywilnymi mieszkającymi w Oświęcimiu. Dzięki kontaktom z nimi bracia, poprzez umieszczenie w umówionej formie i miejscu grypsów, przekazywali wiadomości poza obóz. W podzięce dla tych, którzy nieśli pomoc Bolesław Kupiec wyrzeźbił figurkę Matki Boskiej, w której równoież ukrył wiadomość. W ten sposób wraz z Antonim wyrażali wdzięczność niejednokrotnie. Wiąże się też z tym ciekawa historia opisana w publikacji Teresy Wontor Cichy pt. "Matka Boża zza Drutów".
Sześciu braci było aktywnych w stolarni do września 1941 roku, kiedy ich rozdzielono. Od tego momentu Józef, Antoni i Jan oczyszczali stawy rybne w Harmężach. Karol, Władysław i Bolesław trafili do "bunkra" - obozowego aresztu usytuowanego w podziemiach bloku 11.
Śledztwo i wyrok
Z uwagi na kontunuowane przez zakopiańskie gestapo śledztwo Karol, podobnie jak i jego pięciu braci przeniesieni zostali do katowni Podhala, zakopiańskiego "Palace". Po tygodniach przesłuchań Karol otrzymał wyrok śmierci. Takie same wyroki przypadły Władysławowi i Bolesławowi. Natomiast Józef, Jan i Antoni skazani zostali na dożywotni pobyt w obozie koncentracyjnym.
Śmierć
Rozstrzelany w obozie Auschwitz pod znajdującą się na dziedzińcu przylegającym do bloku 11 Ścianą Śmierci dnia 21 września 1942 r. Datę potwierdza obozowy akt zgonu wydany po śmierci. Podana w dokumencie przyczyna zgonu, Fleckfieber – tyfus plamisty, jest fikcyjna.
Źródła artykułu
- auschwitz.org | Informacja o więźniach, dostęp 18.06.2023
- J. Kapeniak, "Tatrzańskie Diabły", Sport i Turystyka 1971
- A. Filar, "U podnóża Tatr 1939-1945", Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1985
- T. Wontor-Cichy, "Matka Boża zza drutów", Wydawnictwo Franciszkanów Bratni Zew, 2020
- | 114. rocznica urodzin Karola Kupca, narciarza TS Wisła Zakopane, zółnieża ZWZ, więźnia Palace i niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz], dostęp 18.06.2023
--JakubZ 08:21, 19 cze 2023 (UTC)
