Mistrzostwa Polski (piłka nożna)

Z Historia Wisły

Historia

Fotografia z zawodów o nieligowe mistrzostwo Polski Warta - Wisła w Poznaniu. Rok 1923.

Mistrzostwa Polski rozgrywane są cyklicznie od 1920 roku. Rozgrywek w tym roku nie udało się jednak dokończyć. Fazę finałową zaplanowano od 29 sierpnia 1920 do 31 października 1920, jednak w dokończeniu gier przeszkodziła wojna polsko-bolszewicka. Udało się jedynie zakończyć rywalizację w okręgu krakowskim, fazę eliminacyjną (tzw. Klasę A; Zobacz). Pozostałe okręgi (lwowski, poznański, łódzki, warszawski) nie dokończyły bądź w ogóle nie rozpoczęły boiskowych zmagań. W roku następnym mistrzostwa odbyły się już bez przeszkód.

Pierwszym Mistrzem Polski została Cracovia, przed Polonią Warszawa i Wartą Poznań. Rozgrywki od 1920 do 1926 przeprowadzano systemem nieligowym.

Zmiany przyniósł rok 1927. Wtedy to 13 najlepszych drużyn klubowych utworzyło ligę, której nie zaakceptował PZPN. Dobrowolnie z udziału w lidze zrezygnowała Cracovia. "1 marca 1927 Liga wystąpiła ze struktur związku i rozpoczęła faktyczną działalność pod oficjalną nazwą Liga Piłki Nożnej (LPN) z gen. brygady Romanem Góreckim (ówczesny szef stołecznej Legii), jako nowo wybranym prezesem (pierwszą siedzibą było biuro stołecznej Polonii)".

Zobacz więcej w osobnym artykule: Wisła a powstanie Ligi w Polsce.

3 kwietnia o godzinie 15:00 rozpoczął się inauguracyjny mecz 1 kolejki ligowej. ŁKS Łódź pokonał Klub Turystów Łódź 2:0 (2:0), a pierwszego ligowego gola w Polsce zdobył Jan Durka w 35 minucie. Duże ainteresowanie kibiców tymi rozgrywkami i poparcie prasy sportowej i codziennej zaważyło na fakcie w miarę szybkiego porozumienia między ligowcami, a PZPN. Do ostatecznej ugody doszło w lipcu tegoż roku. Z postanowień ugody ciekawy był punkt regulujący kwestię awansu do ligi. Z ligi miał spadać jeden zespół, a wejść miała drogą kooptacji Cracovia i drogą eliminacji jeszcze jeden klub. Warunki ugody zatwierdził potem Zjazd PZPN 18 grudznia 1927.

Pierwszym mistrzem Polski w rozgrywkach ligowych została Wisła Kraków. Cały sezon stał w blasku "Białej Gwiazdy". 11 września 1927 w Krakowie Wisła rozbiła TKS Toruń 15:0, co do dzisiaj pozostaje rekordowym rozmiarem zwycięstwa w I lidze. Wiślacy pokonali także w meczu o mistrzostwo drużynę 1.FC Katowice, finansowaną przez mniejszość niemiecką na Górnym Śląsku. W roku kolejnym krakowianie powtórzyli sukces, utwierdzając wszystkich w przekonaniu, że są zdecydowanie najlepszą drużyną piłkarską w Polsce. Więcej o tych sukcesach możesz przeczytać tutaj (rok 1927), oraz tutaj (rok 1928).

System ligowy obowiązywał w Polsce do 1939 roku, czyli do wybuchu II Wojny Światowej. Od początku istnienia ligi, aż do przerwania gier (niecałe 12 lat), na czoło krajowego piłkarstwa wybił się Ruch Chorzów (który zdobył pięć tytułów mistrza Polski oraz jedno trzecie miejsce), oraz Wisła (dwa mistrzostwa Polski, trzy wicemistrzostwa oraz cztery trzecie miejsca).

W czasie okupacji hitlerowskiej mistrzostw nie rozgrywano. Nie oznacza to, że futbol zamarł na ziemiach polskich. Wręcz przeciwnie. W wielu okręgach grano mecze. W Krakowie odbyło się kilka edycji Okupacyjnych Mistrzostw Krakowa.

Feta na stadionie po zdobyciu mistrzostwa Polski.Rok 2008.

Dwa pierwsze powojenne sezony grano znów systemem pucharowym, podobnym do tego który towarzyszył piłkarzom przez sześć lat, począwszy od 1920. Szybko powrócono do formuły ligowej (począwszy od 1948 roku). W tych pierwszych powojennych latach swą dominację na krajowych boiskach pokazała Wisła, zdobywając wicemistrzostwo w sezonach 1947 i 1948, oraz zwyciężając w 1949 i 1950. Pierwsze miejsce w ligowej tabeli obroniła również w roku 1951. Zmiany w organizacji mistrzostw, które wzorowały się na przepisach radzieckich, nie pozwoliły wiślakom cieszyć się z piątego tytułu. Mistrzem został zdobywca Pucharu Polski - Ruch Chorzów. Ten jeden sezon, jak się potem okazało, był wyjątkowy. W następnym wszystko powróciło do stanu sprzed 1951 roku.

Zobacz więcej w osobnym artykule: SPN GKKF.

W 1962 roku PZPN zadecydował o zmianie systemu rozgrywek z całorocznego (wiosna/jesień) na (jesień-wiosna), co zmusiło do wcześniejszego wyłonienia mistrza '62. PZPN wielokrotnie na przestrzeni dziesięcioleci zmieniał ilość drużyn pierwszoligowych, ale system "każdy z każdym", mecz i rewanż, przetrwał aż do początku XXI wieku. Przez ponad pięćdziesiąt lat prym w rozgrywkach wiódł Górnik Zabrze, zwyciężając czternaście razy.

Wraz z sezonem 2001/2002 system zmienił się na podobny do tego, który obowiązywał w... 1933 roku. Stawka pierwszoligowców została podzielona na dwie grupy, z których po cztery pierwsze zespoły rozgrywały mecze o mistrzostwo, a po cztery ostatnie o utrzymanie. Taki rodzaj, podobnie jak w 1933, nie sprawdził się, toteż już w roku następnym liga powróciła do klasycznego schematu. Dekadę rozpoczynającą się w 1998 roku zdominowała Wisła Kraków, wygrywając siedem razy ligę, trzy razy zdobywając wicemistrzostwo oraz raz trzecie miejsce.

Mistrzowie Polski

1. Legia Warszawa (15) – 1955, 1956, 1969, 1970, 1994, 1995, 2002, 2006, 2013, 2014, 2016, 2017, 2018, 2020, 2021
2. Górnik Zabrze (14) – 1957, 1959, 1961, 1963, 1964, 1965, 1966, 1967, 1971, 1972, 1985, 1986, 1987, 1988
3. Ruch Chorzów (14) – 1933, 1934, 1935, 1936, 1938, 1951, 1952, 1953, 1960, 1968, 1974, 1975, 1979, 1989
4. Wisła Kraków (13) – 1927, 1928, 1949, 1950, 1978, 1999, 2001, 2003, 2004, 2005, 2008, 2009, 2011
5. Lech Poznań (7) – 1983, 1984, 1990, 1992, 1993, 2010, 2015
6. Cracovia (5) – 1921, 1930, 1932, 1937, 1948
7. Pogoń Lwów (4) – 1922, 1923, 1925, 1926
8. Widzew Łódź (4) – 1981, 1982, 1996, 1997
9. ŁKS Łódź (2) – 1958, 1999
10. Polonia Bytom (2) – 1954, 1962
11. Polonia Warszawa (2) – 1946, 2000
12. Stal Mielec (2) – 1973, 1976
13. Śląsk Wrocław (2) - 1977, 2012
14. Warta Poznań (2)– 1929, 1947
15. Zagłębie Lubin (2) – 1991, 2007
16. Garbarnia Kraków (1) – 1931
17. Piast Gliwice (1) - 2019
18. Szombierki Bytom (1) - 1980

Wisła w Mistrzostwach Polski w systemie nieligowym

Do 1920 r. z powodu braku ogólnopolskiego związku piłki nożnej, który mógłby zorganizować systematyczne rozgrywki piłkarskie, kluby skazane były tylko na rozgrywanie spotkań towarzyskich. Dopiero powstanie PZPN (grudzień 1919 r.) otworzyło nowy etap w historii polskiego futbolu. Już w parę miesięcy po powstaniu piłkarskiej centrali i jej okręgowych odpowiedników zostały zorganizowane rozgrywki o mistrzostwo Polski w piłce nożnej. Pierwszym ich etapem były rozgrywki okręgowe. Zwycięzcy tych gier mieli potem rywalizować w finale o tytuł najlepszej w Polsce drużyny. Nieszczęśliwie terminy pierwszych gier pokrywały się z rozpoczynającą się Wyprawą Kijowską.

Z powodu wojny i sytuacji naszego państwa, jak i ze względu, „iż wszyscy sportsmeni nasi służą w wojsku, gry o mistrzostwo Polski w footballu’”nie doszły „w tym roku do skutku”.

1921

Według ustalonych przez PZPN reguł rozgrywki o tytuł mistrza Polski 1921 r. toczyć się miały dwoma etapami. Pierwszy etap stanowiły wiosenne rozgrywki o mistrzostwo okręgowe toczone w klasach okręgowych (te podzielono na trzy A, B i C). Do początków lipca miano wyłonić w ten sposób 5 mistrzów okręgowych A-klasy, którzy od połowy sierpnia rozpocząć mieli rozgrywki o MP. Finałowa rozgrywka toczyć się miała systemem każdy z każdym (mecze u siebie i na wyjeździe). Zwycięzcą miał zostać ten zespół, który uzyska najwięcej punktów (2 pkt. przyznawano za zwycięstwo, 1 za remis). Powszechnie uważano, że piłka nożna stoi na najwyższym poziomie w Małopolsce i tam należy szukać zwycięzcy. Tak też się stało. Rozgrywki okręgowe wygrała Cracovia i ona też sięgnęła po tytuł Mistrza Polski.

1922

Mimo wielu krytycznych uwag co do systemu rozgrywek o mistrzostwo Polski PZPN tylko w niewielkim stopniu je zmodyfikował. Wynikało to z faktu zwiększenia liczby OZPN-ów (z 5 do 8). W związku z tym osiem najlepszych drużyn okręgowych w dalszym etapie rozgrywek miało utworzyć 2 grupy eliminacyjne. Zwycięzcy tych grup mieli się zmierzyć w dwumeczu o tytuł MP. Forowano w ten sposób te rejony Rzeczypospolitej, które dopiero raczkowały w polskim piłkarstwie, jak 3 nowo utworzone okręgi: śląski, lubelski i wileński. Z jednej strony miało to służyć lepszej propagandzie piłki nożnej w całej Polsce, z drugiej krzywdziło najlepsze i najsilniejsze okręgi krakowski i lwowski. Wiadomo bowiem było, że druga czy nawet ostatnia drużyna krakowska jest o wiele silniejsza od mistrza okręgu lubelskiego. Wisła pechowo przegrała rywalizację okręgową z Cracovią. Tytuł MP zdobyła jednak lwowska Pogoń.

1923

Wisła po raz pierwszy wygrała rozgrywki okręgowe i przystąpiła do rywalizacji o tytuł mistrza Polski w fazie ogólnopolskiej.

Pierwszym etapem rozgrywek były gry w II grupach (Wschodniej i Zachodniej). W każdej z grup grało po 4 mistrzów okręgowych. Pogoń już tradycyjnie trafiała do łatwiejszej grupy z Polonią Warszawa, Laudą Wilno i WKS Lublin. Wisła miała o wiele trudniejszych rywali: Wartę, ŁKS i Iskrę Siemianowice. W zasadzie tylko ta ostatnia drużyna odstawała od reszty zespołów. Potwierdziły to pierwsze pojedynki. Po zaciętych bojach i walkowerach Wisła ostatecznie wygrała swoją grupę.

W finale czekała na Wisłę Pogoń, która przeszła przez swoją grupę w imponującym stylu, wygrywając wszystkie spotkania i aplikując rywalom aż 42 bramki. Wisła z kolei musiała twardo walczyć o pierwsze miejsce praktycznie aż do ostatniego spotkania z Iskrą. Tydzień po nim musiała przystąpić do gier z Lwowianami (14.10). Mecz ten potwierdził wyczerpanie graczy Wisły i związany z tym spadek formy całego zespołu. Zakończył się porażką 0:3.

Przykra i wysoka porażka nie stawiała jednak Wisły na straconej pozycji przed rewanżem w Krakowie. Powodował to regulamin rozgrywek, który w wypadku równej ilości punktów zdobytych przez obie drużyny przewidywał rozegranie meczu dodatkowego na neutralnym terenie (niezależnie od zdobytych i straconych bramek w dwumeczu). Wystarczyło więc tylko wygrać (nawet w najskromniejszych rozmiarach), by doszło do trzeciego spotkania. Tak właśnie się stało. Wisła zagrała z Pogonią (21.10) jeden z najładniejszych meczów w jej historii i wygrał skromnie, choć pewnie 2:1.

Sprawa zdobycia mistrzostwa pozostawała więc otwarta. O wszystkim miał zadecydować dodatkowy mecz w Warszawie.

Listopadowa aura nie sprzyjała piłkarzom. 4 listopada murawa boiska na Agrykoli była rozmokła po obfitych opadach deszczu. Po dramatycznym meczu i rozstrzygnięciu spotkania w dogrywce na korzyść Pogoni (wynik 1:2) Wisła zdobyła tytuł wicemistrzowski. Po meczu zwycięzców zniesiono na rękach z boiskach, Wisłę nagrodzono oklaskami. Tak to pechowo zakończył się pierwszy finał Mistrzostw Polski z udziałem Wisły. Szczęście sprzyjało graczom lwowskim, którzy tym samym zdobyli drugi tytuł mistrzowski z rzędu. Wiśle na pocieszenie pozostały tylko pochlebne artykuły w prasie krakowskiej: „Przegrała... niezasłużenie drużyna lepsza, która przez cały czas pracowała, jak maszyna, grała we wszystkich liniach równo, a kombinacją w ataku, ogólnem zgraniem, a przytem grą fair, przewyższała Pogoń o całe niebo”.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Mistrzostwa Polski 1923 (piłka nożna).

1925

Z powodu zawirowań związanych z występami Polski na Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu (1924) rozgrywki okręgowe w tym roku zakończono dopiero jesienią tegoż roku. Z tego też powodu mecze finałowe MP na szczeblu ogólnopolskim miano przeprowadzić wiosną 1925 roku. Radosna twórczość działaczy PZPN tym razem podzieliła finalistów na 3 grupy, co po części można było wytłumaczyć powstaniem Toruńskiego OZPN. Tym razem mistrzowie okręgowi grać mieli w trzech grupach liczących po trzy drużyny, co dwuznacznie określono jako system „trzy po trzy”. Wisła trafiała do I grupy z mistrzami Śląska i Łodzi (okazały się nimi drużyny AKS i ŁKS). Grać miano każdy z każdym, systemem mecz i rewanż. Pogoń jak zwykle trafiała do najsłabszej grupy z reprezentantami Wilna i Lublina. Zwycięzcy grupowi grać mieli takim samym systemem już o tytuł mistrzowski.

Wiosna piłkarska w Polsce i rozgrywki finałowe MP w 1925 r. przebiegały w atmosferze protestów, karzących decyzji władz piłkarskich i odwołań od nich. Tak naprawdę to nie było wcale pewne czy decyzje WGiD będą ostateczne. Odwoławczą instancją zawsze pozostawał zarząd, a w ostateczności Zjazd PZPN. Jedno było pewne: nie służyło to dobremu wizerunkowi polskiej piłki w kraju i za granicą. Przed meczem z ŁKS wydawało się nawet, że Wisła zgarnie komplet punktów za 3 wcześniejsze mecze. W wypadku meczów z AKS sprawa wydawała się jasna. Gracze tego klubu Majzner i Janeczek optowali na rzecz Niemiec w plebiscycie i dlatego wobec nich zastosowano przepisy dotyczące obcokrajowców. Wisła złożyła także protest w/s gry w barwach ŁKS nieprawidłowo zgłoszonego do gry Romana Jańczyka i szanse uznania tego protestu także były spore.

Wisła kończyła rozgrywki grupowe z dwiema porażkami i dwoma zwycięstwami. ŁKS poza porażką z Wisłą w Krakowie odniósł same zwycięstwa. Ale pozostawała jeszcze kwestia walkowerów. W najbardziej optymistycznym wariancie to przy zielonym stoliku mogło się zadecydować, że to właśnie „Czerwoni” awansują dalej. Takie też były pierwsze decyzje WGiD, który w swym biuletynie informował o w.o. także w meczu ŁKS-Wisła. Sprawa ta była jednak wątpliwa i zarząd PZPN miał ostatecznie podjąć decyzję w tej kwestii. Tak też się stało. Zatwierdził on walkowery przeciwko AKS (dwukrotnie dla Wisły i raz dla ŁKS) i anulował w.o. przeciwko ŁKS. Decyzją PZPN o wyjściu z grupy miał zadecydować dodatkowy mecz między tymi drużynami (11.06 we Lwowie). Iście salomonowa decyzja przecinała serial protestów i odwołań. O wszystkim miało zadecydować boisko. Decyzja ta wydawała się słuszna, choć termin meczu wybrany został nieszczęśliwie. Trzy dni później miał się bowiem odbyć także we Lwowie pierwszy mecz finałowy zwycięskiej drużyny z Pogonią. Dodatkowe spotkanie z ŁKS miało znaczenie nie tylko sportowe, ale i honorowe, bo trzeba było udowodnić na boisku, że się jest drużyną lepszą. Zdecydowanie lepsza w tym meczu okazała się Wisła, pokonując rywala po dobrym meczu 6:3.

Mecz z Pogonią był pierwszym pojedynkiem w finałowej grupie MP. Oprócz tych dwóch drużyn do tego etapu gier awansowała również poznańska Warta. Grać miano każdy z każdym (mecz i rewanż). Pierwsze trzy mecze w tej fazie rozgrywek Wisła przegrała, tracąc wszelkie szanse na tytuł mistrzowski i ostatecznie zajmując trzecie miejsce w MP.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Mistrzostwa Polski 1925 (piłka nożna).

W 1926 roku Wisła przegrała rywalizację z Cracovią na szczeblu okręgowym i w ostatniej edycji Mistrzostw Polski w systemie przedligowym w okresie II RP nie wzięła udziała. Mistrzostwo po raz czwarty z rzędu zdobyła lwowska Pogoń.

Po zakończeniu II wojny światowej przez dwa sezony rozgrywki o MP rozgrywano systemem nieligowym.

W 1946 roku zwycięzcy na szczeblu okręgowym rywalizować mieli systemem pucharowym w rozgrywkach finałowych. Z tym, że nie przewidywano meczów rewanżowych aż do gier w finale. Wisła w ćwierćfinale pewnie pokonała Czuwaj Przemyśl (19 września, 4:0). Niespodziewanie w półfinale na własnym boisku przegrała pechowo w ostatniej minucie meczu z późniejszym triumfatorem rozgrywek, Polonią Warszawa 2:3 (29 września).

Zobacz więcej w osobnym artykule: Eliminacje mistrzostw Polski 1946 (piłka nożna).

W roku następnym zmodyfikowano zasady gier o MP. Tym razem najlepsze drużyny w kraju rywalizowały w trzech grupach eliminacyjnych o prawo gry w grupie finałowej o tytuł mistrzowski. Rywalizacja w grupach była zarazem eliminacjami do rozgrywek ligowych w następnym roku.

Wisłą pewnie wygrała swoją grupę, przy okazji odnotowując najwyższy wynik w meczu oficjalnym w swej historii (wygraną 21:0 z Pogonią Siedlce).

Zobacz więcej w osobnym artykule: Mistrzostwa Polski 1947 (piłka nożna).

W grupie finałowej mierzyła swe siły z Wartą Poznań i AKS Chorzów. Chorzowianie okazali się dostarczycielami punktów tej grupie. Wisła niestety zawiodła w decydujących meczach z Wartą. Oba zakończyła porażkami i ostatecznie musiała zadowolić się tytułem wicemistrzowskim.

Był to zarazem ostatni sezon rozgrywek mistrzowskich w Polsce, w których rywalizacja odbywała się w systemie nieligowym..

Podsumowanie

Wisła w nieligowej rywalizacji o MP występowała czterokrotnie w sezonach: 1923, 1925, 1946 i 1947.

Zdobyła dwa tytuły wicemistrzowskie i raz zajęła trzecie miejsce.

• Ilość startów: 4
• Ilość meczów: 40
• Bilans: 26-2-12
• Bramki: 164:53 (tylko wyniki boiskowe)

Naj, naj, naj...

• Najwyższe wygrane:
  • 1947.08.24 Wisła Kraków - Pogoń Siedlce 21:0
  • 1947.05.18 Wisła Kraków - PKS Motor Białystok 16:0
• Najwyższe porażki:
  • 1947.11.30 Warta Poznań - Wisła Kraków 5:2
  • 1923.10.14 Pogoń Lwów - Wisła Kraków 3:0
• Najczęstsi rywale:
  • 6x: Warta Poznań
  • 5x: ŁKS Łódź, Pogoń Lwów
  • Najczęstsze wyniki:
  • 3x: 5:0, 1:2, 0:1
• Najwięcej spotkań rozegrali:
  • 22x: Kazimierz Cisowski, Jerzy Jurowicz, Jan Wapiennik
• Najwięcej bramek strzelili:
  • Mieczysław Gracz 41
  • Józef Kohut 34
  • Henryk Reyman 19-20

Statystyka skrócona sezon po sezonie

Uwzględnia wyniki zweryfikowane jako walkowery.

Wliczono w statystyki mecze w eliminacjach do MP z 1947.

Statystyki szczegółowe

• Uwzględnia wyniki osiągane na boiskach, a nie walkowery.
• W statystykach meczowych i osobowych uwzględniono spotkania eliminacji do MP i samych rozgrywek finałowych z lat 1923-1947.
• Strzelcy bramek z meczu: 1923.08.19 Iskra Siemianowice - Wisła Kraków 2:3 nieznani.

Wszystkie spotkania w ramach MP (przedligowe)

Statystyki zawodników

Zobacz też

• Puchar Polski
• ZPPN
• SPN GKKF
• PZPN

Źródło

Ukazało się sporo książek poświęconych samym rozgrywkom o mistrzostwo Polski, bądź historii polskiej piłki nożnej, w których gry o mistrzowskie punkty są obszernie opisane. Warto sięgnąć po jedno z najlepszych kompendium wiedzy w tym zakresie, czyli: Encyklopedię Piłkarską Fuji: Liga Polska. O tytuł Mistrza Polski 1920-2000, Katowice 2001; czy też księgi pamiątkowe wydawane z okazji kolejnych rocznic PZPN – np. 80 lat PZPN 1919-1999, Katowice 2000. Ze starszych publikacji warto przeczytać: Liga gra i po czterdziestce (praca zbiorowa), Warszawa 1977 i nowsze edycje. Sporo cennych informacji znajdziecie także w książce Józefa Hałysa, Polska piłka nożna, Almanach, Kraków 1975; czy np. wspomnieniach S. Mielecha, Sportowe sprawy i sprawki , Warszawa 1963.

W Internecie można z dużą dozą zaufania kliknąć na:

• Historia polskiej piłki na stronie PZPN
• Historia polskiej piłki w statystyce
• Piłka_nożna_w_Polsce w Wikipedii
• Historia polskiej piłki nożnej