Paweł Stok

Z Historia Wisły

**Paweł Stok**
Kariera klubowa

Informacje o zawodniku
kraj	Polska
pseudonim	"Patyk"
urodzony	22.03.1913 roku w Tarnopolu
zmarł	18.08.1993 roku w Krakowie
miejsce pochówku	Cmentarz Rakowicki, kwatera XXXIX, rząd 17, grób 11.
wzost/waga	182 cm
pozycja	Skrzydłowy
reprezentacja	30
Sezon	Drużyna	Mecze	Punkty
1947/48 PLK	Wisła Kraków	7	134
1948/49 PLK	Wisła Kraków	10	75
Suma		17	209
W rubryce Mecze/Punkty najpierw podana jest statystyka z meczów ligowych, a w nawiasie ze wszystkich meczów oficjalnych.

Paweł Stok (urodzony 22 marca 1913 roku w Tarnopolu, zmarł 18 sierpnia 1993 roku w Krakowie) - koszykarz Wisły, reprezentant Polski. Mierzący 182 cm wzrostu. W kadrze narodowej wystąpił 39 razy. Pseudonim "Patyk".

Zaczynał karierę w krakowskiej YMCA w 1931, od 1936 grał już w Wiśle. Oprócz tego uprawiał siatkówkę i piłkę ręczną.

Paweł Stok występował na Igrzyskach Olimpijskich w 1936 roku w Berlinie, gdzie Polska zajęła 4 miejsce (na 21 startujących drużyn). Sekretarz Włoskiej Federacji miał o jego poczynaniach powiedzieć: "Szczególnie pozostały mi w pamięci niebywałe wyczyny środkowego napastnika reprezentacji Polski na Olimpiadzie. Moim zdaniem nie ma on sobie równego w całej Europie." W 4 meczach międzypaństwowych zdobył 465 pkt. Występował w latach 1934-1947. Grał w ME w Rydze. Został uznany za jednego z najlepszych koszykarzy Europy. Potwierdza to fakt wybrania go przez sekretarza międzynarodowej federacji Hohnsa do rep. Europy na mecz z Ameryką. Oprócz niego wybrano jeszcze Francuza i 3 Litwinów.

Na Mistrzostwach Europy w Pradze w 1947 roku został królem strzelców. Były to jego czwarte mistrzostwa Europy, wcześniej wystąpił na mistrzostwach w Rydze (1937), w Kownie (1939) oraz w Genewie (1946).

Paweł Stok był wszechstronnie wykształcony. Z powodzeniem studiował historię, geografię i germanistykę na UJ.

W czasie II wojny światowej ścigany za sabotaż, ukrywał się, zarabiając na życie wykonywaniem różnych prac fizycznych.

Po zakończeniu kariery sportowej został sędzią koszykówki i siatkówki oraz działał w Polskim Związku Wędkarskim.

W TS Wisła pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Seniorów.

Czytaj też:

"Opowiadano, iż książka i piłka to były dwa nieodłączne atrybuty Pawła Stoka, zwanego przez kolegów "Patykiem". Idąc do sali przy ulicy Krowoderskiej czytał, w szatni czytał, po treningu czytał (...) Doszedł do wielkiej klasy sportowej przy stałym pogłębianiu swej wiedzy. (...)II wojna światowa pozbawiła dr P.Stoka możliwości gry, odebrała jego sportowemu życiu najlepsze lata. Po wyzwoleniu jeszcze przez kilka sezonów występował w szeregach Wisły, później zostawił pole do popisu młodszym. Nie podjął pracy trenerskiej, ale przez wiele lat (...) służył swą wiedzą i doświadczeniem umiłowanej dziedzinie sportu".

Więcej w wydawnictwie jubileuszowym "50 lat krakowskiej koszykówki 1927-1977"

Spis treści

1 Relacje prasowe
- 1.1 Echo Krakowa. 1947, nr 335 (6 XII) nr 626
2 Relacje prasowe z Mistrzostw Europy 1939
3 Pozostałe zdjęcia i artykuły
4 Źródło statystyk i danych do biogramu
5 Requiescat in pace

Relacje prasowe

Echo Krakowa. 1947, nr 335 (6 XII) nr 626

Sylwetki sportowe Krakowa

... 32 razy reprezentowałem Polskę— mówi senior koszykarzy polskich— Dr. Stoch

Popularnego koszykarza, wielokrotnego reprezentanta Polska dr Stocka zastajemy w Polskiej YMCA, gdzie pełni funkcję kierownika wychowania fizycznego.

Jest właśnie moment przerwy między ćwiczeniami i dzięki temu możemy spokojnie porozmawiać.

Doskonały koszykarz obecny zawodnik Wisły, z uśmiechem opowiada o swych przeżyciach sportowych.— Karierę swą rozpocząłem w zespole YMCA i już w roku 1933, zespół nasz zdobywa zaszczytny tytuł mistrza Polski.

Gra mi się coraz lepiej, to też niedługo przychodzą pierwsze wyróżnienia w postaci wyznaczenia mnie do reprezentacji Krakowa czy Polski.— U» rajzy reprezentował Pan barwy polskie w piłce koszykowej? Dr Stock uśmiecha się:— O, było tego dość dużo. Bodajże ponad 30 razy, danym mi było nosić koszulkę z Białym Orłem. Jestem chyba „rekordzistą", jeśli chodzi o ilość rozegranych spotkań w reprezentacji.

Brałem udział w czterech mistrzostwach Europy: w Rydze, Kownie, Genewie i Pradze. Poza tym uczestniczyłem w licznych meczach międzynarodowych, w barwach poszczególnych klubów...

W Genewie, na mistrzostwach Europy zdobyłem tytuł najlepszego Strzelca a zarazem piękną nagrodę.—Czy piłka koszykowa jest jedyną gałęzią sportu, którą Pan uprawia?

Nie. Grałem i gram w piłkę siatkową i w szczypiórniaka.

Obie te gałęzie jednak traktuję jako poboczne.

A obecna forma? Słyszeliśmy, że zamierza Pan wycofać się z czynnego życia sportowego? Ile w tym jest prawdy?— Bardzo wiele... Uważam, właściwie swoją karierę zawodniczą za zakończoną. A że grałem i może zagram jeszcze parę spotkań w tym sezonie, to raczej jest przypadek.

Mam duży sentyment do swych barw klubowych i nie mogę patrzeć obojętnie, jak moja drużyna—to jest Wisła—przegrywa.

Mam wrażenie, że będą to jednak definitywnie ostatnie moje mecze.

Nie bardzo wierzymy słowom dra Stooka, ale ponieważ za chwilę rozpoczynają się zajęcia na sali, nie mamy czasu na dyskusję na ten temat i opuszczamy mały pokoik, żegnając się z popularnym „Patykiem".

Relacje prasowe z Mistrzostw Europy 1939

Pozostałe zdjęcia i artykuły

	Igrzyska Olimpijskie 1936	1938.01.15 Kraków - Warszawa 2:0	W reprezentacji Krakowa 1939
W reprezentacji Krakowa 1939	Koszykarze Wisły 1947	1947 rok	Paweł Stok trzeci od prawej, w czasie egzotycznej eskapady Reprezentacji Polski
Stok na ME 1946	Paweł Stok w reprezentacji Polski na Mistrzostwach Europy 1947		Stok w reprezentacji Polski, 1939 rok
Powołanie do Reprezentacji Europy na mecz z Ameryką, 1939 rok		Wisła Kraków 1947
	Koszykarze Wisły 1947. Edward Szostak, Jan Rotter, Jacek Arlet, Paweł Stok, Andrzej Kowalówka, Jan Krakowski, Zbigniew Hegerle, Józef Kumala, Tadeusz Pawlik	Jubileusz 50-lecia	Mecz old boyów Wisły i Cracovii

Echo Krakowa. 1956, nr 222 (20 IX)

‎‎

Wszystkim miłośnikom koszykowej w całej Polsce doskonale znana jest z okresu przedwojennego i pierwszych lat powojennych (do roku 1950) sylwetka dr Pawła Stoka, popularnie nazywanego „patykiem”.

Nikt nie przypuszczał, te ze szczupłego i słabego fizycznie chłopca, który pewnego dnia zjawił Się na jednej z sal gimnastycznych Krakowa, wyrośnie w kilka lat później najlepszy dotychczas koszykarz Polski. Zawodnik ten bowiem w latach 1934 do 1947 brał udział w 50 spotkaniach międzynarodowych, w tym w 34 międzypaństwowych, zdobywając ogółem dla reprezentacji Polski 465 punktów.

Uczestniczył on w Igrzyskach Olimpijskich w. Berlinie, na których Polska zajęła czwarte miejsce, za USA, Kanadą i Meksykiem O klasie zawodnika Wisły świadczyła opinia sekretarza Federacji Włoskiej, który . powiedział: „Szczególnie pozostały ml” w pamięci niebywałe wyczyny środkowego napastnika reprezentacji Polski na olimpiadzie. Moim zdaniem nie ma on równego w całej Europie”.

Dr Stok czterokrotnie brał udział w mistrzostwach Europy :w r, 1937 — Ryga, 1939 — Kowno, 1946 — Genewa, 1947 — Praga. We wszystkich turniejach należał do ekstraklasy koszykarzy Europy.

W Rydze uznanie dla gry dr Stoka uwidoczniło. się w zaliczeniu go do reprezentacji Europy w projektowanym spotkaniu Europa— Ameryka (obok dwóch Litwinów, Francuza i Estończyka).

A w Genewie, gdzie Polacy w przeciwieństwie do lat przedwojennych, walczyli na straconej pozycji .jeszcze raz potwierdził dr Stok swą wysoką klasę, zdobywając jako najlepszy strzelec mistrzostw I jako najcelniejszy wykonawca rzutów wolnych nagrody indywidualne.

Dr stok należał również do czołowych zawodników Wisły w siatkówce i piłce ręcznej. jego drużyna zdobyła, mistrzostwo Krakowa w siatkówce w grze podwójnej mężczyzn, w grze mieszanej i w trójkach.

Aktywność i zawodnicze uprawianie sportu nie przeszkodziło dr Stokowi w studiach, 0 czym świadczy ukończenie trzech fakultetów. Na zapytanie jak było możliwe pogodzenie wyczynu, nauki i pracy zarobkowej w okresie studiów uniwersyteckich daje charakterystyczną odpowiedź;

„Właściwa atmosfera w Wiśle a zwłaszcza w naszej sekcji, przy, czyniła się nie tylko do wyników sportowych, ale naukowych. Dowodem tego jest fakt, że wszyscy zawodnicy tej drużyny zdobyli wyższe wykształcenie i dziś, w Polsce Ludowej pracują na odpowiedzialnych stanowiskach”. Dr Paweł Stok odznaczony został .medalem Dziesięciolecia Polski Ludowej. Stosownie do przysłowia „czym skorupka za miodu nasiąknie, tym na starość trąci” — tak i on w dalszym ciągu pozostaje w ścisłym kontakcie z życiem sportowym. W Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego wykłada historię kultury fizycznej i sportu i niejednokrotnie z dumą wspomina studentom te chwile gdy z „białą gwiazdą” lub „białym orłem na piersi bronił barw swego klubu i kraju.

Informacja o bazie sportowej działalności – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie cz.1 Lata 1906-1939.

Źródło: TS Wisła

Data publikacji: 2 listopada 2019

Zachęcamy do zapoznania się z pierwszą częścią opracowania dr. Pawła Stoka* “Informacja o bazie sportowej, działalności – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie na podstawie materiałów źródłowych przytoczonych w jej treści poniżej”.

Dr Paweł Stok był koszykarzem Wisły Kraków(lata 1947) i reprezentacji Polski. Z powodzeniem studiował historię, geografię i germanistykę na UJ. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Seniorów TS Wisła Kraków.

To właśnie w dokumentach Rady Seniorów z roku 1993 znaleźliśmy opracowanie przygotowane przez dr. Stoka.

Druga część artykułu: “Informacja o bazie sportowej działalności – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie ” obejmie: okres od dnia 6 września 1939 r. do dnia 18 stycznia 1945 r. oraz okres po drugiej wojnie światowej.

I – Okres przed pierwszą wojną światową – lata 1906 – 1915.

TS Wisła w Krakowie, w latach 1906-1914 nie dysponowało żadnym terenem umożliwiającym stworzenie własnej bazy działalności sportowej – boisk sportowych.Starania podjęte przez zarząd TS Wisła o uzyskanie środków finansowych na ten cel zakończyły się niepowodzeniem. “Chcąc bowiem w 1909 roku zdobyć fundusze na poszerzenie swojej działalności sportowej TS Wisła wydzierżawiło od gminy miasta Kraków część gruntów przy ówczesnej ulicy Żabiej – obecnie ulica Aleja Mickiewicza – i urządziło tam korty tenisowe i tor łyżwiarski. Łagodna jednak w owym roku zima sprawiła, że nie osiągnięto spodziewanego dochodu i wysoką jak na owe czasy pożyczkę w kwocie 1 500 koron austriackich spłacali przez długie lata członkowie klubu”. Jak to stwierdzili na podstawie posiadanego materiału źródłowego Jan Francorfer, Jerzy Groyecki, Stanisław Habzda, Jan Janowski i Jan Rotter, autorzy opracowania pt. “Księga pamiątkowa wydana z okazji jubileuszu 50-lecia ” Gwardia – Wisła” w Krakowie, Kraków 1956 s.11.

Dlatego jeszcze: “W latach 1912 i 1913 brak własnego boiska piłkarskiego przyczyniło się najwięcej do tego, że kilka występów drużyny piłkarskiej nie mogło dać poznać jej wartości”. Dopiero obecnie (tj.1914) starania Wydziału Towarzystwa (jak wówczas określano zarząd) zostały uwieńczone pomyślnym skutkiem.Mianowicie na placu powystawowym udało się wydzierżawić kawałek gruntu, gdzie będą się odbywały wszelkie zawody i meetingi TS Wisła”. Jak o tym informowało czasopismo sportowe wydawane w Krakowie przez Walerego Ryżowskiego, jednego z ówczesnych członków zarządu TS Wisła, pt. “Ilustrowany Tygodnik Sportowy, Kraków 1914 r. nr 1 z dnia 4 kwietnia, s. 8/9 – “Towarzystwo Sportowe Wisła”.

Natomiast według informacji w treści opracowania pt. “Księga pamiątkowa z okazji 50-lecia Gwardia – Wisła w Krakowie, Kraków 1956 s. 11/12:

“Radość z uzyskania w 1914 r. terenów na boisko piłkarskie na tzw. placu powystawowym w Oleandrach wznieciła zapał i ofiarność, liczącej wówczas około 100 osób, grupy Wiślaków, którzy każdy wolny od pracy czas poświęcali niwelacji terenu i pomocy przy wznoszeniu trybun. Na nich to zasiedli widzowie w pamiętny dzień 5-ego kwietnia 1914 r. by serdecznie oklaskiwać zwycięstwo jedenastki Wisły, która pokonała KS Carni-Lwów 3:2”.

Podobnie recenzja z tego spotkania, zamieszczona na łamach “Ilustrowanego Tygodnika Sportowego”, Kraków 1914 r. nr 2, s.5 stwierdziła między innymi: “L.K.S. Czarni ze Lwowa – TS Wisła 2:3/2:1/.Drugie z rzędu zawody urządziła Wisła z L.K.S. Czarni na własnym boisku, którego otwarcie przy tych zawodach nastąpiło. Samo boisko, jako też trybuny nie przedstawiają się zbyt światnie. Boisko potrzebuje jeszcze dużo pracy, aby przyprowadzić je do właściwej wartości na zawody piłki nożnej. Również niekorzystnem jest umieszczenie trybun, z których nie da się objąć wzrokiem całego boiska. Należałoby więcej miejsca pozostawić wolnego wokoło boiska, bo takie zacieśnienie tegoż utrudnia grą”. Radość z dysponowania boiskiem piłki nożnej była jednak krótkotrwała, gdyż jak stwierdzono w opracowaniu “Księga Pamiątkowa wydana z okazji jubileuszu 50-lecia Gwardia Wisła” w Krakowie, s.12: “Zawierucha bowiem wojenna i pożar w roku 1915 zniszczyły boisko i trybuny i kiedy po jej zakończeniu zebrała się z powrotem brać wiślacka – ten sam “wieczny problem”” gdzie trenować i grać stanął przed ludźmi, którzy z pożogi wojennej przynieśli wiele smutnych przeżyć”.

I – Okres międzywojenny, lata 1918 – 1939.

Następny okres starań zarządu TS Wisła o uzyskanie terenu dla stworzenia własnej bazy działalności sportowej – w pierwszym rzędzie boiska piłkarskiego – obejmuje lata 1919 – 1922. Zostało on zatem zapoczątkowany natychmiast po opuszczeniu Krakowa przez stacjonujące tu oddziały wojska austriackiego. Fakt ten został stwierdzony w opracowaniu pt. “Księga Pamiątkowa wydana z okazji jubileuszu 50-lecia Gwardia Wisła” Kraków 1956, s.11 następująco: “Czteroletnie wysyłki nad odbudową krótkotrwałego stanu posiadania własnego boiska wieńczy Wisła w roku 1922. W dniu 8 kwietnia tegoż roku na “placu powyścigowym” za Parkiem im.dr. H.Jordana następuje otwarcie boiska”.

Informacja o tym fakcie znajduje się również na łamach czasopisma sportowego “Przegląd Sportowy”, Kraków 1922 nr 2, s.2.

Tak zwany “plac powyścigowy” obejmował powierzchnię od parku im.dr.H. Jordana do Cichego Kącika. Granicą jego od strony Błoń Krakowskich był brzeg głównego pierwotnie koryta rzeki Rudawy, płynącej wzdłuż dzisiejszej Alei 3-ego Maja w kierunku ówczesnej ulicy Wolskiej, obecnie Józefa Piłsudskiego, wzdłuż tej ulicy do budynku T.G. Sokół, następnie ulicą Retoryka przez Plac na Groblach do ujścia do Wisły. Granicą z drugiej strony była dzisiejsza ul. Reymonta. Powierzchnia tego “placu powyścigowego” była nierówna, ze znacznymi zagłębieniami o różnej głębokości, częściowo zarośnięta różnymi krzewami i od strony brzegu Rudawy miejscami podmokła. Na podstawie zachowanych materiałów źródłowych można stwierdzić, że w roku 1922 na powierzchni powyższego placu od Zarządu Miasta – Magistratu w Krakowie dwa ówczesne kluby sportowe uzyskały teren w celu wykonania boisk piłkarskich:

– Towarzystwo Sportowe “Wisła” teren w najbliższym sąsiedztwie parku im.dr.H. Jordana, w niewielkiej odległości od brzegu rzeki Rudawy.

– Żydowskie Towarzystwo Sportowe “Jutrzenka” teren w pewnej odległości w bok za tereniem uzyskanym przez TS Wisła – źródło : “Nowy Dziennik”, Kraków 1921, nr 84, s.6.

– a w roku 1924 Robotniczy Klub Sportowy “Legia” teren położony częściowo na miejscu dzisiejszego basenu pływackiego – źródło: “Tygodnik Sportowy”, Kraków, 1925, nr 26, s.4.

Powierzchnia terenów uzyskanych przez te kluby umożliwiała wykonanie boiska piłkarskiego oraz innych boisk i urządzeń dla celów sportowych, jak przykładowo:

– na terenie TS Wisła, w latach późniejszych boisk do piłki siatkowej i piłki koszykowej, boiska treningowego piłki nożnej, boiska treningowego lekkoatletycznego.

– na terenie Ż.T.S. Jutrzenka – trzech kortów tenisowych, wykonanych przez sekcję tenisa i oddanych do użytku już w dniu 1 września 1922 r. – źródło: “Przegląd Sportowy” Kraków, 1922, nr 19, s.10, nr 35, s. 2, a w latach późniejszych również treningowego boiska lekkoatletycznego.

– na terenie RKS “Legia” – boisk do piłki siatkowej i koszykowej, lekkoatletycznego i innych urządzeń, wymienionych w treści poniżej.

Niekorzystne ukształtowanie powierzchni uzyskanych terenów zmusiło zarządy zarówno TS Wisła jak i dwóch pozostałych klubów do wykonania we własnym zakresie ich niwelacji. Została ona wykonana, jak również inne roboty przy budowie boiska piłkarskiego przy wysokim zaangażowaniu się w tych robotach członków zarządu, zawodników i sympatyków tych klubów, co znacznie obniżyło ponoszone koszty. Fakt powyższy potwierdzają następujące informacje źródłowe:

– w odniesieniu do Ż.T.S. Jutrzenka – “pomysł zbudowania własnego boiska piłkarskiego za parkiem im.H.Jordana został częściowo zrealizowany w roku 1921.

Za zebrane fundusze od społeczeństwa żydowskiego oraz przy czynnej pomocy sportowców i sympatyków Towarzystwa zdołano wyrównać teren i urządzić boisko w odpowiednich wymiarach wymaganych przez “Międzynarodowy Związek Piłki Nożnej”. – źródło: “Nowy Dziennik” Kraków 1921, nr 84, s.6. Boisko to jednak przez cały sezon roku 1922 nie było używane na zawody publiczne z braku odpowiedniego pomieszczenia dla widzów. Trybuna bowiem została wykonana dopiero w ciągu 1923 r. – źródło: “Przegląd Sportowy” Kraków 1921 nr 26, s.15; 1922 nr 19, s.16; nr 50, s.2; 1923 nr3, s.14.

– w odniesieniu do R.K.S. Legia:”Dzięki inicjatywie i zapobiegliwości prezesa Z. Klemensiewicza uzyskano w roku 1924 przestrzeń na placu powyścigowym na budowę boiska i natychmiast przystąpiono do jego budowy, tak że w dniu 25 czerwca 1925 r. odbyła się uroczystość otwarcia “Parku Sportowego R.K.S. Legia”. źródło “Tygodnik Sportowy”, Kraków 1925, nr 26, s.4.”Stopniowo dobudowywano: obok wejścia z prawej strony domek, w którym znalazły się pomieszczenia: mieszkanie dozorcy, szatnia, kancelaria, a za nim szopę, w której ćwiczyli ciężkoatleci. Z lewej strony, niedaleko wejścia wybudowano szatnie z natryskami. Dużo pracy pochłonęło wykonanie dojścia do boiska ponieważ teren był bardzo podmokły, a poza tym trzeba było wybudować mostek na odnodze Rudawy, która przepływała wzdłuż dzisiejszej Alei 3-ego Maja. Wodociągi były doprowadzone tylko do parku im.dr.H.Jordana. Klub pokrywał tylko koszta prowadzeń instalacji na terenie “Parku Sportowego RKS Legia”, a samo doprowadzenie odbyło się na koszt miasta.

– “Z okazji uroczystości sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego do Krakowa i uroczystego pogrzebu wzniesiono na Rynku krakowskim, specjalną dużą trybunę, którą następnie zakupił dla klubu Zygmunt Klemensiewicz za kwotę 2 000 zł. Po przewiezieniu do Parku Sportowego R.K.S. Legia zainstalowano ją przy boisku piłkarskim, dzięki pomocy członków klubu, którzy znali się na ciesielstwie”.Źródło: Wspomnienia Stefana Kotarby, członka zarządu RKS Legia w latach 1922 i 1923, od roku 1924 kilkuletniego skarbnika, następnie zastępcy prezesa, oraz Franciszka Babraja – zawodnika sekcji piłki nożnej od jej utworzenia, a następnie działacza społecznego RKS Legia.

Identyczny fakt aktywnego udziału działaczy i zawodników w tworzeniu bazy przyszłej działalności sportowej miał miejsce w odniesieniu do TS Wisła po uzyskaniu terenu na wykonanie boiska piłkarskiego. Zaangażowanie ich występowało również po wykonaniu boiska, gdyż stan jego jeszcze przez pewien czas wymagał odpowiedniego przygotowania przed każdym spotkaniem piłkarskim, jak to miało miejsce przed otwarciem boiska w dniu 8 kwietnia 1922 r. i rozgrywanym w tym dniu spotkaniu piłkarskim z LKS Pogoń Lwów, co stwierdzono w opracowaniu pt. “Księga Pamiątkowa z okazji jubileuszu 50-lecia Gwardia Wisła”, 1956 s.12: “W noc poprzedzającą zawody pracowali piłkarze wszystkich drużyn Wisły nad przygotowaniem boiska, a wśród nich i tej, która miała nazajutrz rozegrać mecz, między innymi Wiśniewski, Gieras i inni”.

Urządzenia sportowe wykonane na terenach uzyskanych przez ŻKS Jutrzenka w 1921 r. i RKS Legia w 1924 r. na terenie “Parku Sportowego RKS Legia” nie przetrwały do 1939 r. Budowa bowiem stadionu miejskiego w latach trzydziestych spowodowała włączenie tych terenów pod jego budowę. Jak wynika z zachowanych materiałów źródłowych RKS Legia uzyskała po jego wybudowaniu pomieszczenie na sprzęt sportowy i zagwarantowanie korzystania z urządzeń stadionu na jego imprezy sportowe. Dlatego, gdy ” w okresie od 6 września do 26 października 1939 r. władze wojskowe zajęły większe obiekty sportowe i lokale klubowe, głównie dla celów kwaterunkowych, w tym również stadion miejski, wówczas cały inwentarz sportowy RKS Legia zaginął w okresie przebywania tam niemieckich jednostek wojskowych”. źródło: St.Chemicz – praca doktorska jak wyżej s.27. Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie – akta starosty miasta Krakowa 418, teczka 362 – wypełniony formularz “Zgłoszenie majątku RKS Legia, podpisane przez prezesa Zygmunta Klemensiewicza.

Natomiast lokal klubowy RKS Legia, znajdujący się w budynku Ubezpieczalni Społecznej przy ulicy Dunajewskiego, stanowiący jej własność został przez nią przejęty we wrześniu 1939 r. i przekazany Obywatelskiemu Komitetowi Pomocy w Krakowie”. źródło: St.Chemicz, jak wyżej s.29, Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie – akta starosty miasta Krakowa jak wyżej.

Jedynie zatem urządzenia sportowe TS Wisła wykonane na uzyskanym w roku 1921 terenie były czynne do roku 1939 jako jeden z najważniejszych ośrodków sportowych w Krakowie. Przetrwały również okres okupacji hitlerowskiej a po wyzwoleniu Krakowa z tej okupacji w dniu 18 stycznia 1945 r. umożliwiły prawie natychmiastowe kontynuowanie przedwojennej działalności do 1939 r. TS Wisła.

http://www.tswisla.pl/informacja-o-bazie-sportowej-dzialalnosci-boiskach-sportowych-ts-wisla-w-krakowie-cz-1-lata-1906-1939/

Informacja o bazie sportowej działalności – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie cz.2 Lata 1939-1945

Źródło: TS Wisła

Data publikacji: 30 grudnia 2019

Zachęcamy do zapoznania się z drugą częścią opracowania dr. Pawła Stoka* “Informacja o bazie sportowej, działalności – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie na podstawie materiałów źródłowych przytoczonych w jej treści poniżej”.

Dr Paweł Stok był koszykarzem Wisły Kraków(lata 1947) i reprezentacji Polski. Z powodzeniem studiował historię, geografię i germanistykę na UJ. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Seniorów TS Wisła Kraków.

Część pierwsza opracowania -> Informacja o bazie sportowej działalności – boiskach sportowych – TS Wisła w Krakowie cz.1 Lata 1906-1939.

W dniu 29 stycznia 1940 r. wydział Spraw Wewnętrznych Rządu Generalnej Guberni zarządził konfiskatę wszelkich urządzeń i sprzętu sportowego na terenie Generalnej Guberni. Wykonawcą tego zarządzenia był w Krakowie starosta miasta, który natychmiast wystosował pisma do wszystkich klubów sportowych i szkół krakowskich zawiadamiające ich i zobowiązujące do natychmiastowego przesłania dokładnych zestawień.

źródło: Stanisław Chemicz – praca doktorska pt. „Sport polski na terenie Krakowa w latach okupacji hitlerowskiej. 1939-1945, Kraków 1983, s.31. Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie – Akta starosty miasta Krakowa nr 230 – pismo z dnia 29 stycznia 1940 r.

Wówczas dr. Tadeusz Orzelski prezes TS Wisła powiadomił pismem z dnia 24 lutego 1940 r. starostę miasta Krakowa, że:

„Boisko TS Wisła zostało przekazane wraz z urządzeniami i sprzętem sportowym w ostatnich dniach października 1939 r. Trzeciemu Regimentowi Strzelców Krajowych – 3-ttes Landesschutzregiment.

Przekazany sprzęt sportowy obejmował: 72 pary butów piłkarskich, 63 koszulki, 2 ochraniacze dla bramkarza, 3 piłki, 11 piłek bez dętek, piłkę do siatkówki, 23 ochraniacze-nagolenniki, 25 pończoch piłkarskich, 24 spodenki, 2 swetry wełniane dla bramkarzy, 23 ręczniki, 2 kosze plecione, 2 siatki na bramkę, gong, 8 koszulek dla bokserów, 12 zużytych trampek, 7 pantofli bokserskich, 2 ringi, 2 gruszki bokserskie, wiadro blaszane i apteczkę z niekompletnym wyposażeniem”.

źródło: St. Chemicz, jak wyżej s.29/30 Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie – akta starosty miasta Krakowa nr 230, pismo T.Orzelski do starosty miasta Krakowa z dnia 24 stycznia 1940 r. i następne do radcy Baumhardta z dnia 12 lipca 1940 r.

Decydujące znaczenia miało rozporządzenie generalnego gubernatorstwa z dnia 23 lipca 1940 roku, które rozwiązywało polskie stowarzyszenia. Obejmowało ono również wszystkie organizacje sportowe, ustalając między innymi, że „majątek stowarzyszeń rozwiązanych ściągają starostowie miast na rzecz Generalnego Gubernatorstwa, a o przeznaczeniu majątku decyduje kierownik wydziału spraw wewnętrznych Generalnego Gubernatorstwa”.

Źródło : St. Chemicz, jak wyżej. Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatorstwa, 1940 nr 48 s. 225.

Dopiero jednak w dniu 5 stycznia 1942 roku dyrektor policji niemieckiej przy staroście miasta Krakowa zwrócił się do „Komando der Schutzpolizei” o ustalenie nazwisk i miejsca zamieszkania osób upoważnionych do dysponowaniem majątkiem danej organizacji. Osoby te otrzymały specjalne formularze „Zgłoszenie majątku stowarzyszenia na mocy rozporządzenia o stowarzyszeniach w Generalnym Gubernatorstwie z dnia 23 lipca 1940 r”. Wówczas w odniesieniu do TS Wisła w Krakowie Komando der Schutzpolizei stwierdziło w swojej informacji : „Towarzystwo nie istnieje, członkowie nieznani” w oparciu o posiadaną informację, gdyż terenowe jednostki policji niemieckiej już w lutym 1941 roku zapoczątkowały zbieranie informacji o majątku rozwiązanych organizacji sportowych.

Źródło : St. Chemicz, jak wyżej s. 38, 43, 48/49.

Mimo tego stwierdzenia piłkarze TS Wisła wraz z piłkarzami innych klubów, działających w podziemiu sportowym w okresie lat 19940-1944, rozgrywali spotkania piłkarskie w organizowanych turniejach i rozgrywkach o mistrzostwo Krakowa.

IV – okres po drugiej wojnie światowej od dnia 18 stycznia 1945 roku.

W kilka dni po wyzwoleniu Krakowa z okupacji hitlerowskiej w dniu 18 stycznia 1945 roku, działacze zarządu TS Wisła z ostatniego roku przed wybuchem wojny w dniu 1 wrześnie 1939 roku, przejęli urządzenia sportowe znajdujące się na terenie uzyskanym w roku 1921 jako swoją własność. Umożliwiło to zapoczątkowanie działalności sportowej już w dziesięć dni po wyzwoleniu Krakowa w dniu 18 stycznia tj. w dniu 28 stycznia 1945 roku spotkaniem piłkarskim między drużynami TS Wisła i KS Cracovia. Obok piłkarzy kontynuowali w tym roku przedwojenną działalność sportową sekcje : pływacka, lekkoatletyczna, bokserska, gier sportowych – koszykówki i siatkówki, hokejowa i narciarska.

źródło : „Księga Pamiątkowa z okazji 50-lecia Gwardia-Wisła” Kraków 1956, s. 43/44.

Urządzenia sportowe na terenie uzyskanym w roku 1921 stanowiły nadal główną bazę działalności TS Wisła, jako jego własność. „Do dnia 29 lutego 1949 roku w którym to dniu odbyło się zebranie połączeniowe Gwardii i Wisły w sali Teatru Młodego Widza w Krakowie oraz wybór władz już Towarzystwa Sportowego Gwardia – Wisła”.

Był to wynik pisma ówczesnego zarządu TS Wisła z dnia 26 stycznia 1949 roku do zarządu głównego ZS Gwardia w Warszawie, informujące, że : „W związku z reorganizacją struktury sportu w Polsce, zarząd TS Wisła w Krakowie uchwalił swe przystąpienie do samodzielnego pionu zrzeszeń sportowych Gwardia w Polsce, prosząc o przychylne załatwienie naszej prośby i wyrażenia zgody oraz pisma zarządu głównego ZS Gwardia, otrzymanego przez zarząd TS Wisła w dniu 29 stycznia tegoż roku, informującego, że Zarząd Główny ZS Gwardia w Warszawie wyraża zgodę”.

Źródło : „Księga Pamiątkowa z okazji jubileuszu Gwardia-Wisła”, Kraków 1956 s. 95, notatka biograficzna por. Kazimierza Markowicza pt. „W cieniu sportowców”.

W dniu 2 lutego 1949 r. nastąpiła zatem przekształcenie TS Wisła w „Gwardyjskie Towarzystwo Sportowe Gwardia-Wisła”, którego główną bazę działalności sportowej stanowiły nadal urządzenia sportowe, znajdujące się na terenie uzyskanym przez TS Wisła w roku 1921, na którym działalność sportowa TS Wisła została zapoczątkowana już w roku 1922.

Baza ta istniała do okresu lat 1949-1954, w którym: „Na rozległym obszarze, za dawnym stadionem Wisły, którego pojemność i wyposażenie stały w rażącej dysproporcji do potrzeb klubu oraz ilości sympatyków, rośnie oddawany sukcesywnie do użytku sportowców wielki kombinat sportowy z urządzeniami, które umożliwiają systematyczny trening bez oglądania się na pory roku i dnia”.

Źródło: „Księga Pamiątkowa, jak wyżej s.48.

Budowa tej bazy sportowej, spowodowała likwidację dotychczasowego boiska piłkarskiego, stojącego przy nich trybun i innych urządzeń sportowych na terenie uzyskanym w roku 1921. Teren ten jednak włączono do trenów nowo budowanego stadionu jako własności TS Wisła i zostaje w nim do chwili obecnej. (1993?)

Konkluzja.

W oparciu o przytoczone w powyższej treści „Informacje o bazie działalności sportowej – boiskach sportowych – TS Wisła można stwierdzić, że: teren uzyskany w roku 1921 „na placu powyścigowym” za parkiem im. Henryka Jordana, stał się własnością TS Wisła z chwilą uzyskania, gdyż: gdyż zachowane materiały źródłowe stwierdzają, że TS Wisła ten termin uzyskała, który to termin pochodzi od terminu pochodzi od terminu „uzyskać. Analiza pojęciowego znacznie terminu wykazała, że według „Słownika języka polskiego”, wydanego przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe”, Warszawa 1989 t. III, s.643 termin uzyskać oznacza: „otrzymać coś pożądanego, co było przedmiotem starań, osiągnąć, zdobyć, uzyskać prawo.

Termin uzyskać jest zatem synonimem terminu otrzymać, który według wyżej wymienionego „Słownika języka polskiego”, Warszawa1988, t. II, s. 569 oznacza: „stać się odbiorcą czegoś, dostać coś w darze lub w zamian za coś”.

Opierając się zatem na pojęciowym znaczeniu terminu „uzyskać” i „otrzymać”, które są synonimem logicznym stwierdzeniem jest, że: według terminu uzyskać – TS Wisła otrzymało wyżej wymieniony teren na boisko piłkarskie, który był przez TS Wisła pożądany i był przedmiotem starań. Znaczenie pojęciowe terminu „otrzymała” wyjaśnia, że TS Wisła stała się odbiorcą tego terenu, który dostała w darze względnie za wybudowanie na nim boiska piłkarskiego i zagospodarowanie sportowe w ten sposób teren bezużytecznego, leżącego odłogiem, wymagającego dużego wkładu pracy i poniesienia znacznych kosztów dla zrekultywowania go do stanu umożliwiającego wykorzystanie dla rozwijającego się żywiołowo w tym czasie sportu na terenie Krakowa.

Stwierdzenie powyższe jest tym bardziej logiczne, gdyż w żadnym zachowanych materiałach źródłowych nie występuje termin dzierżawy czy też wynajmu, a w kosztach ponoszonych przez TS Wisła nie występował koszt dzierżawy względnie wynajmu tego terenu, uzyskanego w roku 1921. Podobnie zabudowywanie tego terenu innymi urządzeniami sportowymi nie było uwarunkowane zgodą jej właściciela tj. Urzędu miasta Krakowa, gdyby TS Wisła nie było właścicielem tego terenu.

W okresie okupacji hitlerowskiej , po bardzo dokładnym zapoznaniu się z aktualnym, faktycznym stanem majątkowym wszystkich rozwiązywanych klubów sportowych na terenie Krakowa stwierdziły, że właścicielem terenu i urządzeń sportowych znajdujących się na nim, stanowiącym majątek jest TS Wisła. Dlatego Tadeusz Orzelski, jako prezes TS Wisła odpowiedzialny za majątek Towarzystw, został zobowiązany przesłać odpowiednia pisemną informację wyjaśniającą do starosty miasta Krakowa, dotyczącego terenu boiska i na nim znajdującego się sprzętu sportowego, jak podano powyżej w treści „Informacji”.

Fakty powyższe zostały uwidocznione w pracy doktorskiej Stanisława Chemicza w rozdziale I p.2: „Dewastacje i konfiskata urządzeń oraz sprzętu sportowego klubów krakowskich” i w punkcie 3 „Zarządzenia władz niemieckich w sprawie likwidacji organizacji sportowych z dnia 23 lipca 1940 r. i jego skutki dla organizacji sportu polskiego na terenie Krakowa” s.24 – 50.

Natomiast jedynym obciążeniem finansowym TS Wisła jak i innych klubów sportowych posiadających własne boiska piłkarskie na rzecz Zarządu Miasta Krakowa magistratu w okresie 1922- 1939 był:

„podatek gminny” od rozgrywanych spotkań piłkarskich. Zostały nim objęte spotkania piłkarskiego rozgrywane jako widowiska sportowego, w wysokości 25% od dochodu brutto ze sprzedaży biletów wstępu na te spotkania. Był on wpłacany do kasy zarządu miasta Krakowa przez TS Wisła i inne kluby sportowe, począwszy od roku 1922, jak informuje czasopismo sportowe: „Przegląd Sportowy” Kraków 1922 s. 2.

Wpływy do kasy miasta z tego tytułu były bardzo wysokie, jak na owe czasy, gdyż w roku 1922 cztery kluby sportowe, posiadające boiska piłkarskie wpłaciły następujące kwoty : KS Cracovia – 10 178 000 marek polskich, ŻKS Makkabi – 2 700 000, TS Wisła – 2 000 000 i ŻTS Jutrzenka – 600 000 marek polskich, według informacji czasopisma sportowego „Przegląd Sportowy” 1923, nr 14, s. 2. Niższe kwoty wpłacone przez TS Wisła i ŻKS Jutrzenka były wynikiem zapoczątkowania w tym roku organizacji spotkań piłkarskich na nowo wybudowanych boiskach piłkarskich, będących ich własnością oraz mniejszą ilością tych spotkań rozgrywanych na nich.

Wpłata odpowiednich kwot była zabezpieczona obowiązkiem : sprzedaży biletów wstępu na spotkania piłkarskie tylko opieczętowanych uprzednio w Zarządzie miasta Krakowa, przy wpłacaniu do kasy miejskiej załączania załączników – zestawień ilości sprzedanych biletów wstępu i pozostających.

W roku 1922 plenarne zebranie rady miasta Krakowa rozważało zwiększenie tego podatku od widowisk sportowych z 25 % na 40% od dochodu brutto ze sprzedaży biletów wstępu. Akcja jednak radnych : Potuczka, Drobniaka i Rowińskiego spowodowała utrzymanie go na wysokości 25 %. – Przegląd Sportowy 1922, nr 40, s. 14.

http://www.tswisla.pl/informacja-o-bazie-sportowej-dzialalnosci-boiskach-sportowych-ts-wisla-w-krakowie-cz-2-lata-1939-1945/