Puchar Żeleńskiego

Z Historia Wisły

Puchar Żeleńskiego
Puchar Żeleńskiego
Pamiątkowy medal od KOZPN dla uczestników 3 ostatnich spotkań o Puchar Żeleńskiego, egzemplarz Mariana Kilińskiego
Pamiątkowy medal od KOZPN dla uczestników 3 ostatnich spotkań o Puchar Żeleńskiego, egzemplarz Mariana Kilińskiego
Pamiątkowy medal od KOZPN dla uczestników 3 ostatnich spotkań o Puchar Żeleńskiego, egzemplarz Mariana Kilińskiego
Pamiątkowy medal od KOZPN dla uczestników 3 ostatnich spotkań o Puchar Żeleńskiego, egzemplarz Mariana Kilińskiego
tumb
Komunikat ZPPN o ufundowaniu Pucharu przez Żeleńskiego, 1912 rok
Komunikat ZPPN o ufundowaniu Pucharu przez Żeleńskiego, 1912 rok
do przepisania
do przepisania
  • Lwowski a krakowski styl w piłce nożnej

Rozgrywki o Puchar Żeleńskiego „do czasu rozegrania pierwszego meczu międzypaństwowego... były największym wydarzeniem piłkarskim i jedynym przeglądem najlepszych piłkarzy w Polsce” – jak pisano po latach. Jak sama nazwa wskazuje ich inicjatorem był Ludwik Żeleński, w 1912 roku prezes ZPPN, pod egidą którego te rozgrywki miano toczyć. Uczestniczyć w nich miały tylko reprezentacje Krakowa i Lwowa. Puchar miała zdobyć ta drużyna, która pierwsza pokona rywala trzy razy z rzędu. W wypadku remisu zaczynano liczyć kolejne zwycięstwa od początku.

Jak się okazało, rozgrywki trwały przeszło trzynaście lat, w czasie których rozegrano 17 spotkań. Nawet odejmując od tego czasu kilka lat zawieruchy wojennej, okazuje się, że były to jedne z najdłużej prowadzonych rozgrywek piłkarskich w historii polskiej piłki nożnej. Poza tym ich rola w propagowaniu piłki nożnej wśród publiczności była nie do przecenienia. Już pierwszy mecz rozegrany 2.06.1912 r. stał się „tematem rozmów, przedewszystkiem młodzieży szkolnej. Siłą rzeczy zainteresowanie młodych przenosiło się na starszych, dla których gołe kolana grających były dotąd kamieniem obrazy. W efekcie masy, do tej chwili co najmniej obojętne, wciągane zostały w orbitę zainteresowań sportem. O ile dotychczas widok pań na boiskach należał do rzadkości (za wyjątkiem oczywiście narzeczonych zawodników), to pierwsza impreza międzymiastowa zapoczątkowała żywsze, zainteresowanie się płci pięknej spotkaniami piłkarskimi. Nie będzie przesady w powiedzeniu, że spotkania międzymiastowe Lwów-Kraków weszły w program stałych wielkich wydarzeń na terenie Małopolski”. Cieszyły się niesłabnącym zainteresowaniem kibiców i wywoływały największe emocje ze wszystkich meczów międzymiastowych, jakie rozegrano w Polsce do dnia dzisiejszego. Co więcej, po zakończeniu wojny, „w zmienionych warunkach politycznych rywalizacja obu miast nie straciła nic na sile, a nawet wzmogła się na jakiś czas, bo zainteresowanie spotkaniami Lwowa z Krakowem ogarnęło całą Polskę”.

Traktowano je bowiem nieoficjalnie jako pojedynki o prymat dwóch najstarszych i najlepszych wówczas ośrodków piłkarskich w Polsce. Dodatkowym smaczkiem tych pojedynków była konfrontacja dwu odmiennych stylów gry. Na rywalizację międzymiastową nakładała się też osobista rywalizacja graczy krakowskich i lwowskich o miano najlepszych polskich futbolistów. Ponieważ w pierwszej połowie lat dwudziestych reprezentacja Polski opierała się głównie na graczach tych dwu ośrodków (z przewagą zawodników krakowskich), piłkarze w takich potyczkach chcieli udowodnić, że to oni właśnie zasługują na powołanie do kadry narodowej.

Pierwszy mecz o Puchar Żeleńskiego rozegrano 2.06.1912 roku w Krakowie. Zakończył się on zasłużoną wygraną Krakowa 3:1. Ostatni w cyklu tych rozgrywek miał miejsce we Lwowie 6.09.1925 - wygrał go Kraków w stosunku 3:2, zdobywając puchar na własność. Rzecz charakterystyczna, że zarówno w pierwszym spotkaniu, jak i w ostatnim wystąpił gracz Cracovii – Józef Kałuża. Tym niemniej rola graczy Wisły w zdobyciu tego trofeum była niebagatelna, gdyż to oni właśnie niejednokrotnie musieli sami bronić honoru podwawelskiego grodu w tych potyczkach krakowsko-lwowskich i to im Kraków zawdzięczał, że nie przegrał wcześniej tej rywalizacji.

Tradycyjnie rozgrywano dwa spotkania rocznie: w czerwcu i wrześniu/październiku. Ostatni mecz przed wybuchem I. wojny światowej rozegrano w czerwcu. Nic więc dziwnego, że po wojennej przerwie rozpoczęto rozgrywki 12 października 1919 r. Okres wojen toczonych przez Polskę w latach 1919-1920 zburzył nieco porządek gier. Dopiero czas pokoju pozwolił na powrót do systematycznych rozgrywek w cyklu wiosna-jesień począwszy od 1921 r.

Zakończenie rozgrywek o Puchar Żeleńskiego skomentowano w prasie tak: „Dowiedziona prawda fizyczna, że perpetum mobile nie istnieje, sprawdziła się też w piłce nożnej. Od 13 lat wędrujący puchar prof. Żeleńskiego spoczął wreszcie w pokoju. Nie brakło już sceptyków, którzy twierdzili, że jak długo krakowski i lwowski związki okręgowe nie dorobią się dostatecznych funduszów, tak długo puchar krążyć będzie między temi dwoma miastami”. Skupiając się na sportowym aspekcie tych rozgrywek pominiemy sugerowaną powyżej stronę finansową, choć ogromne jak na polskie warunki zainteresowanie tymi rozgrywkami musiały poważnie wzbogacić oba związki. Zaraz zresztą po zakończeniu meczu Żeleński ofiarował nową nagrodę, aby kontynuować tradycję spotkań krakowsko-lwowskich. Tym razem była to waza, która miała być nagrodą „wiecznie wędrowną”.


Statystyka gier o Puchar Żeleńskiego:
LP data wynik stan
1.1912.06.02Kraków - Lwów 3:1+1
2.1912.10.27Lwów - Kraków 2:1-1
3.1913.06.01Lwów - Kraków 0:7+1
4.1913.10.12Kraków - Lwów 1:0+2
5.1914.06.07Lwów - Kraków 3:1-1
6.1919.10.12Kraków - Lwów 3:1+1
7.1920.05.16Lwów - Kraków 4:3-1
8.1921.06.29Kraków - Lwów 2:1+1
9.1921.10.02Lwów - Kraków 1:10
10.1922.06.15Kraków - Lwów 3:1+1
11.1922.09.17Lwów - Kraków 1:4+2
12.1923.06.10Kraków - Lwów 0:00
13.1923.09.16Lwów - Kraków 2:1-1
14.1924.06.19Kraków - Lwów 2:3-2
15.1924.09.14Lwów - Kraków 0:1+1
16.1925.06.07Kraków - Lwów 2:1+2
17.1925.09.06Lwów - Kraków 2:3+3