Stroje sportowe (piłka nożna)

Z Historia Wisły

Spis treści

Pierwsze stroje

Rys.1 Tak mógł wyglądać strój Wisły w 1906 roku.
Rys.1 Tak mógł wyglądać strój Wisły w 1906 roku.

Ubiór piłkarski każdej drużyny na świecie jest unikalny i wyjątkowy. Odzwierciedla bowiem barwy, które dla kibiców, działaczy, a często także piłkarzy są traktowane niemal na równi z czymś świętym. Nie inaczej było w Krakowie w pierwszych latach istnienia Wisły.

Kolory, a także emblemat oraz symbolika zostały „uchwalone” już na wiosnę 1906 roku, kiedy to powstała drużyna II Szkoły Realnej (więcej tutaj). Przyjęto za dominującą barwę niebieską. Cały strój wykończony został czarnymi mankietami oraz kołnierzem w takim samym kolorze. Całość zamykało logo: była to czarna piłka przecięta pasem w kolorze koszulki. Pas ów symbolizować miał rzekę Wisłę. Z tego okresu (przed turniejem jesiennym 1906 r.) nie ma żadnego zdjęcia Wisły, toteż strój przedstawiony na rys. 1 jest jedynie próbą rekonstrukcji. Naoczny świadek oraz uczestnik zebrania założycielskiego, Roman Wilczyński, tak oto w swych wspomnieniach pisze: "Uchwaliliśmy więc kolor naszych koszulek w kolorze błękitnym z emblematem na lewej piersi przepołowioną piłkę w kolorze czarnym w poziomie przyczym kołnierz i manszety wraz spodenkami miały być również koloru czarnego". Niezliczona ilość publikacji, idąc śladem wspomnień J. Lustgartena, podaje, że błękitne koszulki Wiślacy otrzymali dopiero od dr Tadeusza Konczyńskiego podczas jesiennego turnieju piłkarskiego na Błoniach. Sytuację wyjaśnia ponownie Wilczyński: "Od uchwały przybrania kolorów była jeszcze bardzo daleka droga. Co prawda to piłkę można było wypożyczyć z Parku dr. Jordana, ale koszulki trzeba było dać i każdy z graczy musiał ją sobie kupić na własność. Na koszulki, które podjęła się uszyć matka jednego z naszych kolegów trzeba było jednak poczekać, ale w piłkę grać trzeba było zacząć natychmiast".

Lustgarten z kolei twierdzi, że ostatni z umundurowanych przez T. Kończyńskiego zespołów, drużyna Szkolnikowskiego, wybrał "barwy jasnobłękitne z kółkiem półczarnym półbłękitnym na lewej piersi" dopiero podczas jesiennego turnieju. Czym się sugerował Lustgarten pisząc te słowa (oprócz własnej pamięci)? Możliwe, że zdjęciem, które mylnie identyfikowano, jako fotografię Wisły z 1906 roku. Zdjęcie można zobaczyć tutaj, jednak jest ono późniejsze o kilka lat i wcale nie przedstawia Wisły.

Przy okazji jubileuszu w 1931 r. twierdzono, że pierwsze koszulki były błękitne "z czarnymi mankietami u rękawów i czarną kulą na piersi, przeciętą niebieską wstęgą, symbolizującą piłkę nożną i przecinającą ją niebieską wstęgę Wisły". Jakkolwiek wyglądały pierwsze stroje Wisły, to przetrwały w takiej formie jedynie rok. Już w 1907, po połączeniu z drużyną Jenknera, Wisła przejęła barwę koszul "Czerwonych" z dwiema niebieskimi gwiazdami na piersi.

Czerwoni

Rys.2 Strój Wisły z 1914 roku. Na zdjęciu Władysław Konkiewicz
Rys.2 Strój Wisły z 1914 roku. Na zdjęciu Władysław Konkiewicz

Rok 1907 przyniósł wielkie zmiany w ubiorze naszych piłkarzy. "Rozwiązuje się drużyna 'Czerwonych' i zasila swemi graczami szeregi 'Wisły'. Jest to raczej fuzja obu klubów, przyczem 'Wisła' przejmuje barwy klubowe Czerwonych, t.j. koszulki czerwone początkowo z niebieską, a później z białą gwiazdą, a 'Czerwoni' zmieniają nazwę klubu na 'Wisła'. Biała Gwiazda - symbol, który z Wisła kojarzy się aż do dziś, pojawił się na czerwonych koszulkach i pozostał tam niemal przez sto lat. Na pytanie skąd się tam wziął najlepiej odpowie ktoś kto uczestniczył w połączeniu Wisły i klubu Jankera. "Powiem panu coś, co może nie jest jeszcze ogólnie znane. Coś z pierwszych dni istnienia Wisły. O tem, jak powstała. Otóż wiadomo, że powstała w roku 1906 z połączenia klubów studenckich "Wisła" I "Jenkner". Ja byłem wówczas w "Jenknerze". Napisałem do Steigla (wytwórnia artykułów sportowych) w Berlinie, aby nam przysłał jakieś garnitury. Nadeszły koszulki czerwone z gwiazdą niebieską. W czasie fuzji stanęło na tem, że Wisła dała nazwę nowemu klubowi, a my daliśmy barwy koszulek. Tak więc powstały dzisiejsze barwy. Gwiazdę niebieską zmieniono w latach późniejszych na białą." - mówił Profesor Jan Weyssenhoff.

Reasumując, czerwone koszulki z dwiema niebieskimi gwiazdami na piersiach "miała na składzie" duża firma w Berlinie (Steigel), zajmująca się sprzedażą artykułów sportowych. Kiedy otrzymała od krakowskich studentów zamówienie na komplet strojów sportowych, wysłała im "za zaliczeniem" czerwone koszulki z dwiema niebieskimi gwiazdami na piersiach. Te stroje podziwiać można przykładowo na tym zdjęciu.

Przez około trzy lata taki był podstawowy komplet strojów. Po kilku następnych latach, zawodnicy występowali już...

...z Białą Gwiazdą na piersi

Po pewnym czasie niebieskie gwiazdy zastąpiono jedną białą. Nieznana jest dokładna data podjęcia tej decyzji, ale zmiana nastąpiła w 1910 roku: Z tego roku pochodzi najstarsza znana fotografia z Białą Gwiazdą. Rok 1910 przyniósł też zmianę koloru spodenek - dotychczasowe czarne zastąpiono białymi. A zatem rok 1910 był kolejnym momentem przełomowym w historii wiślackich strojów.

Biała Gwiazda liczyła początkowo różną ilość ramion: 5, 6 a nawet 8. Dopiero po 1918 liczba ramion Gwiazdy definitywne ustabilizowała się do 5. W ciągu zaledwie kilku lat od powstania klubu koszulki bardzo zmieniły swój wygląd. Prócz czerwonego koloru oraz gwiazdy zyskały również biały kołnierz, a czarne wstawki ustąpiły miejsca białym, co można zaobserwować na rys. 2. Ubiór ten towarzyszył Wiśle aż do wybuchu II Wojny Światowej.

Nie oznacza to, że stroje były takie same przez szereg lat aż do 1939 roku. W ostatnich latach epoki galicyjskiej klub jeszcze czasem występował w starych koszulkach z niebieskimi gwiazdami. Do ciekawego zdarzenia doszło w kwietniu 1911 roku, gdy do Krakowa przyjechała Sparta Praga. Jak wyjaśniał "Głos Narodu": Wisła, której barwy są zupełnie takie same, jak Sparty wystąpi w koszulkach niebiesko-czarnych. Zachowały się nawet zdjęcia Wisły z - jak się okazuje - czarną gwiazdą na piersiach.


W latach 20. rezerwowy komplet strojów składał się z koszulek w w czerwono-niebieskie poziome pasy. Udokumentowanych jest kilka spotkań, w których Wiślacy zagrali właśnie w takich strojach. Były to między innymi mecze z Polonią Warszawa w 1926 roku czy z Pogonią Lwów w 1924 roku). Przy okazji tego drugiego meczu wykonane zostały zdjęcia obu drużyn z marszałkiem Józefem Piłsudskim. W latach 20 natomiast okazyjnie w meczach towarzyskich do czerwonych koszulek dodawano czerwone spodenki. W latach 30-tych jako rezerwowe pojawiły się koszulki w kolorze jasnoniebieskim.

Henryk Reyman (z lewej), kwiecień 1926. Wiślacy zagrali z Polonią Warszawa w rezerwowych strojach w czerwono-niebieskie pasy.
Henryk Reyman (z lewej), kwiecień 1926. Wiślacy zagrali z Polonią Warszawa w rezerwowych strojach w czerwono-niebieskie pasy.

Mimo kilku okazyjnych zmian w ubiorze, "główne" pozostały czerwone koszulki z białą gwiazdą, oraz białe spodenki (Rys. 2). Wiślacy rozegrali w nich szereg wspaniałych spotkań. Pokonali m. in. 1.FC Katowice 2:0 w emocjonującym meczu który miał przesądzić o pierwszym w historii ligowym mistrzostwie Polski, czy też w 1936 roku angielską Chelsea Londyn 1:0, na 30-lecie istnienia klubu.

Inaczej rzecz się miała w czasie okupacji hitlerowskiej. Wiślacy grali w jednolitych czerwonych koszulkach. Z wielu przyczyn (konfiskata sprzętu przez okupanta, zakaz funkcjonowania polskich klubów i delegalizacja ich symboli...) nie znalazła się na nich gwiazda. Zdarzały się wówczas nawet takie mecze, w których zawodnicy Wisły grali w... samych spodenkach.

W 1949 roku miała miejsce reforma sportu polskiego na wzór radziecki i kluby przydzielono do tak zwanych Zrzeszeń Sportowych. W 1950 roku – wbrew wcześniejszym ustaleniom – barwy Wisły zastąpiono przez kolory Zrzeszenia Sportowego Gwardia. Przez kilka lat „nowych porządków” w polskim sporcie krakowski klub występował w białych koszulkach z czerwono-biało-niebieskim poziomym pasem. Tradycyjne stroje powróciły w 1956 roku, po odwilży politycznej, akurat na jubileusz 50-lecia Wisły.

Pół wieku zmian

Rys. 3 Ubiór w 1993 roku
Rys. 3 Ubiór w 1993 roku

Lata powojenne to rozwój technologii odzieżowej. W momencie, w którym stroje klubowe zaczęły dostarczać firmy takie jak Adidas, Nike, czy Umbro nic już nie wyglądało tak jak dawniej. Zmieniły się materiały, wzory i kroje każdej części piłkarskiego ubioru. Co za tym idzie zmieniła się też kolorystyka koszulek Wisły. Oczywiście czerwony pozostał dominującą barwą, ale pojawiły się przeróżne kolorystyczne wstawki. W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych czerwone koszulki przecinał gruby niebieski pas, który rozpoczynał się z lewej strony na ramieniu zawodnika, a kończył z prawej na dolnej krawędzi (Rys. 3). Podobnie rzecz się miała gdy sponsorem Wisły została wspomniana już firma Adidas. Czerwone koszulki przecinały na jednym ramieniu trzy grube, białe paski. Paski które są, przecież znakiem rozpoznawczym tejże firmy. Wymogiem stało się posiadanie przez każdy klub drugiego kompletu strojów, potem natomiast także trzeciego. Nie jeden już raz zdarzyło się, że Wisła przed własną publicznością grała w barwie innej niż czerwona. Już w 1967 roku zwrócił na to uwagę Wilczyński: "Może w początkach sportu kolor koszulek grał pewną rolę jako kolor rozpoznawczy, dziś ileż to meczy drużyna grająca na własnym boisku musi przywdziewać inne w kolorach koszulki zgodnie z przepisami".

Gwiazda znika z koszulek

Od sezonu 1999/2000, na koszulce widniało logo Wisła Kraków SSA, które zastąpiło Białą Gwiazdę. Mimo iż kibicom się to nie podobało, to decyzja była niepodważalna. Kiedy sekcję piłkarską TS Wisła przejęła Tele-fonika i została utworzona spółka, logo najpierw zmieniło się, a następnie zastąpiło gwiazdę. Trwało to pięć lat. Od 2005 roku kibice znów mogli się radować widokiem pięcioramiennej gwiazdy na lewej piersi zawodników. Symbol powrócił jednak tylko na dwa lata. Był to celowy zabieg, bowiem w 2006 roku, Wisła obchodziła swój jubileusz stu lat istnienia. Na mecz jubileuszowy do Krakowa przyjechała słynna Sevilla. Wiślacy w tym jednym meczu wystąpili w specjalnie zaprojektowanych koszulkach retro. Do sklepów trafiło jedynie tysiąc sztuk takich koszulek. Każda jest ponumerowana, jej cena w momencie wchodzenia do sprzedaży wynosiła 99 złotych (rys. 4).

Przed sezonem 2007/2008, na nowych koszulkach dostarczonych przez firmę Umbro, znalazło się już logo Wisła Kraków SA (rys. 5 i 6). Biała Gwiazda powróciła na piersi piłkarzy przed sezonem 2013/2013. Było to poprzedzone kampanią prowadzoną przez kibiców: fani zbierali podpisy pod petycją do klubu, a swoje poparcie dla hasła "Chcemy przywrócenia Białej Gwiazdy na koszulki Wisły" wyraziło na portalu facebook przeszło 5000 osób.

Czerwona koszulka z Białą Gwiazdą stanowi bezcenne dziedzictwo: ubierały ją największe Wiślackie legendy, wliczając w to Henryka Reymana, Mieczysława Balcera, Wilhelma Cepurskiego, a także wielcy polscy patrioci m.in. Franciszek Brożek, oraz Antoni Łyko. Takie przykłady można by mnożyć, ponieważ historia ludzi którzy nosili Białą gwiazdę na piersi jest obszerna i równie pasjonująca co historia Naszego klubu.


Rys. 4. Koszulka w stylu retro na Mecz stulecia z Sevillą. Rys. 5. Prezentacja trzech kompletów strojów na sezon 2008/2009 Rys. 6. Logo SA na koszulce Wisły

Ubiór na przestrzeni lat

Zobacz więcej - Stroje piłkarskie - historia w fotografii

Źródło

"Wspomnienia Wilczyńskiego" - Roman Wilczyński
"30-lecie Towarzystwa Sportowego 'Wisła' w Krakowie" - Praca zbiorowa
"Kopiec Wspomnień" - Józef Lustgarten
wikipedia