Wiślackie nekropolie

Z Historia Wisły

Wersja z dnia 12:10, 15 lis 2009

Od Chicago po Katyński Las - wiślackie nekropolie

Od eleganckiej nekropolii w dalekim Chicago, poprzez zacienione Wolverhampton, Wrocław, Poznań, Warszawę, Katowice, Kraków, Zakopane, Żywiec aż po tchnący grozą Katyński Las…

Ciche groby z drewnianymi krzyżami i dostojne grobowce, płyty ledwo widoczne w trawie, maleńkie tabliczki na murach przy zbiorowych mogiłach i proszące o modlitwę tablice w miejscach ulicznych egzekucji …

Historia Polski i indywidualne ludzkie losy sprawiły, że miejsca spoczynku osób związanych z przeszłością TS Wisła, zawodników i działaczy Białej Gwiazdy, znaleźć można w różnych zakątkach świata. Wszędzie, niezależnie od odległości, docierają ze światełkiem, wspomnieniem i modlitwą kibice naszego Klubu.

Maryhill Catholic Cemetery w Niles na obrzeżach Chicago, archidiecezjalna nekropolia wyświęcona w połowie XX wieku, kryje szczątki przynajmniej dwóch Wiślaków - Zbigniewa Kotaby i Bronisława Leśniaka. Zbigniew Kotaba, napastnik zwany "Komarem", reprezentował barwy Wisły przez dziewięć lat. Został zamordowany w listopadzie 1964, podczas włamania rabunkowego do jego chicagowskiego mieszkania. Obdarzony słabym wzrokiem Bronisław Leśniak bronił bramki Wisły przez osiem lat od roku 1957, występując w wielce niedoskonałych wówczas szkłach kontaktowych. Zmarł w Wietrznym Mieście w roku 1989. Mogiłami obu zasłużonych Wiślaków opiekują się kibice Wisły z FC Chicago.

Niedaleko Wolverhampton w Anglii znajduje się otwarty w 1949 roku cmentarz Bushbury, przy Underhill Lane w cieniu Bushbury Hill, zajmujący 40 akrów trawiastej powierzchni skrywającej kamienne płyty. Pod jedną z nich spoczywa były Wiślak Antoni Fujarski, który na Wyspy trafił wraz z Armią Andersa i tam się osiedlił. Mimo że na wojnie stracił część stopy, wciąż grał w piłkę w polonijnych klubach, które sam zakładał. Zmarł jako borykający się z nędzą, zupełnie zapomniany emigrant w listopadzie 1981. Pochowano go jednak z honorami należnymi wielkiemu sportowcowi i bohaterowi wojennemu.

W angielskiej ziemi spoczywają też prochy Bolesława Habowskiego, który od 1930 roku przez osiem lat reprezentował wiślackie barwy. Wojenna zawierucha rzuciła go do Anglii, gdzie postanowił się osiedlić. Zamieszkał i zmarł w malowniczym Wendover.

W Poznaniu pochowano najwszechstronniejszego sportowca swoich czasów, piłkarza, hokeistę, lekkoatletę, wioślarza - Mieczysława Balcera, przez dziesięć lata przywdziewającego koszulkę Wisły, reprezentanta Polski zmarłego w 1995 roku. We Wrocławiu natomiast spoczywa legendarny żartowniś, Władysław Giergiel - jako zawodnik przez 16 lat związany z Wisłą, zaś jako trener szczególnie ciepło wspominany w Śląsku za historyczne wprowadzenie klubu do ekstraklasy.

W Katowicach pochowany został zmarły w 1958 roku współzałożyciel Wisły, pierwszy kapitan i twórca nazwy klubu, Józef Szkolnikowski. W Bochni znalazł pośmiertny spokój inny legendarny Wiślak, pierwszy poseł wśród piłkarzy, wyśmienity lekarz, zmarły w 1969 roku Władysław Krupa. W Wieliczce z kolei jest grób Kazimierza Obtułowicza, napastnika, który Wisłę reprezentował jako wychowanek od 1933 roku nieprzerwanie przez kolejnych dwanaście lat. Jego brat, Stanisław Obtułowicz, pochowany został na cmentarzu w Skawinie. W Stalowej Woli pochowano Rudolfa Patkolo, pierwszego cudzoziemca w barwach Wisły, natomiast w Łomiankach Elżbietę Skowrońską - Katolik, wspaniałą lekkoatletkę, olimpijkę z Monachium. W Łodzi zakończył swą ziemską wędrówkę Andrzej Kowalówka, koszykarz całe życie związany z Białą Gwiazdą, zaś w Żywcu spoczął Karol Bajorek, piłkarz Wisły przez 11 sezonów.

Wielu Wiślakow, w tym Henryka Serafina, pochowano w Warszawie. Na tamtejszej Wólce Węglowej spoczywa olimpijczyk z Saint Moritz, Mieczysław Palus, natomiast na Powązkach - trener wiślackich lekkoatletów, Włodzimierz Puzio.

Osobny rozdział mógłby powstać na temat Wiślaków zamordowanych w Obozie Koncentracyjnym w Oświęcimiu. Juliusz Oleksiuk, Antoni Łyko, Ferdynand Pachner, Stefan Reyman, Stefan Lubowiecki, Jan Cudek, Stanisław Rudek, Władysław Szumilas jeśli mają swoje mogiły, to symboliczne - zostali bowiem rozstrzelani i spaleni przez hitlerowców w krematoryjnych piecach.

W Szklarskiej Porębie znajduje się mogiła Vlastimila Hoffmana, wybitnego czeskiego malarza, wielkiego miłośnika Wisły, autora wielu obrazów przedstawiających przedwojenne dzieje Białej Gwiazdy. Z kolei w Zakopanem spoczywa inny znany miłośnik Wisły, pisarz Kornel Makuszyński, dzięki któremu reaktywowano zakopiański oddział TS Wisła.

Krakowskie nekropolie z oczywistych względów stały się miejscem spoczynku największej liczby byłych Wiślaków.

Cmentarz Rakowicki, sięgająca początków XIX wieku potężna, zajmująca ponad 40 hektarów nekropolia, to miejsce pochówku wielu znanych i zasłużonych Polaków. Wśród nich znaleźli się także sportowcy reprezentujący Białą Gwiazdę, na czele z niezapomnianym Henrykiem Reymanem. Ten wielki sportowiec, olimpijczyk, prawdziwy patriota, autorytet moralny wielu pokoleń Wiślaków, spoczywa wraz z braćmi w rodzinnym grobowcu Markiewiczów.

Na Cmentarzu Rakowickim pochowano również takich legendarnych zawodników jak bracia Kotlarczykowie, Władysław Kawula, Jerzy Jurowicz, Józef Adamek, Józef Kohut, Aleksander "Jezusek" Stefaniuk, Stanisław Oko - Kowalski, Kazimierz "Szprota" Sołtysik czy Mieczysław "Messu" Gracz.

Swego rodzaju ciekawostką niech będzie fakt, że w odwiedzanym codziennie przez rzesze turystów grobowcu Jana Matejki w Alei Głównej Cmentarza Rakowickiego pochowano byłego napastnika Białej Gwiazdy, zmarłego w 1990 roku Andrzeja Horbę, który był mężem prawnuczki wielkiego malarza, koszykarki TS Wisła, Danuty Matejko.

Cmentarz Batowicki pochodzący z trzeciej dekady XX wieku, znajduje się w północnej części Prądnika Czerwonego. Choć stosunkowo młody, już zajmuje powierzchnię bliską powierzchni Cmentarza Rakowickiego. Spoczywają tam nieliczni wiślacy, a wśród nich Stanisław Adamczyk (związany z Białą Gwiazdą w latach 1947-1960) i Edward Madejski.

Cmentarz Salwatorski, z którego roztacza się piękny widok na Kraków, to pośmiertne schronienie wielu znanych Polaków, w tym byłych zawodników TS Wisła. Na Salwatorze spoczywają między innymi Maksymilian Koźmin, Stanisław "Zośka" Czulak, Mieczysław Dudek czy bracia Franciszek i Marian Danz.

Na innych krakowskich cmentarzach również spotykamy wiślackie mogiły. Na Pasterniku w Bronowicach spoczywa znakomity koszykarz Zdzisław "Tata" Dąbrowski, na Cmentarzu Podgórskim pochowano m.in. Józefa Bętkowskiego i olimpijczyka z Helsinek, Józefa Mamonia, zaś w Borku Fałęckim znajdują się groby Jadwigi Firlej Jaich, siatkarki z Reymonta oraz zasłużonej gimnastyczki Janiny Krokay.

We wrześniu 1939 roku w Chodorowie na Ukrainie zginął rozstrzelany przez sowieckich żołnierzy Władysław Kowalski, wybitny piłkarz, kapitan Wojska Polskiego. Nie jest znane miejsce jego spoczynku. W gmachu Colegium Novum znajduje się jedynie tablica upamiętniająca wojenną śmierć Kowalskiego i innych pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Franciszek Zachariasz Brożek, wiślacki bramkarz, strzelec, olimpijczyk z Paryża, żołnierz - został rozstrzelany przez NKWD w 1940 roku w Charkowie na Ukrainie. W zbiorowych mogiłach Charkowa spoczywają szczątki 3800 polskich oficerów oraz żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza wcześniej więzionych w Starobielsku. Tam leżą też prochy około 500 polskich cywilów wywiezionych po 1939 roku z obszarów okupowanych przez ZSRR, a także blisko 3000 okolicznych mieszkańców - ofiar stalinowskiego terroru z lat poprzedzających wojnę. Cmentarz w Charkowie był pierwszym udostępnionym narodowi polskiemu spośród wszystkich, w których dokonała się zbrodnia NKWD na polskich oficerach.

Nekropolię w Katyniu w Rosji otwarto 28 lipca 2000 roku. Tam pochowano rozstrzelanych przez NKWD oficerów Wojska Polskiego z obozu w Kozielsku. Cmentarz zawiera sześć zbiorowych mogił ze szczątkami oficerów i dwa groby generałów. Leżą one po dwóch stronach alei cmentarza, wiodącej do ołtarza z podziemnym dzwonem. Wokół cmentarza biegnie aleja, wzdłuż której umieszczono tabliczki z nazwiskami ofiar. Na dwóch z nich widnieją nazwiska zamordowanych w Katyniu Wiślaków: Adama Obrubańskiego, współtwórcy potęgi Wisły i Adama Koguta, pośmiertnie awansowanego w 2007 roku do stopnia majora.

„Odrąbani od pnia, zamordowani skrycie,
Pogrzebani w milczeniu i kłamstwie,
Odrzuceni jak kamień,
A jednak z Nich rosną liście zielone
I pamięć krzepnie węgielna”.

CMENTARZ RAKOWICKI
Nekropolia założona w 1801-2 r. na terenie podmiejskiego wówczas folwarku Bosackiego, w związku z wydanym zakazem pochówków na dotychczas istniejących cmentarzach przykościelnych w obrębie miasta. Teren wykupiły od zakonu Karmelitów Bosych władze austriackie, a koszt urządzenia cmentarza pokryło miasto Kraków i okoliczne gminy. Pierwszy pogrzeb miał miejsce w styczniu 1803r. Apolonii z Lubowieckich Bursikowej, zmarłej 15 I 1803 r. osiemnastoletniej mężatki. Nazwa cmentarza pochodzi od nazwy drogi (obecnie ulicy Rakowickiej) wiodącej do odległej o 2 km wsi Rakowice. [zck-krakow.pl]

• Józef Adamek, piłkarz
  
• Władysław Borkowski, piłkarz
  
• Kazimierz Chorąży, piłkarz
  
• Edward Dawidowicz, piłkarz
  
• Władysław Filek, piłkarz
  
• Witold Gieras, piłkarz
  
• Stanisław Gierula, piłkarz
  
• Stanisław Gonet, piłkarz
  
• Mieczysław Gracz, piłkarz
  
• Andrzej Horba, piłkarz
  
• Kazimierz Kaczor, piłkarz
  
• Władysław Kammer, piłkarz
  
• Władysław Kawula, piłkarz
  
• Marian Kiliński, piłkarz
  
• Józef Kohut, piłkarz
  
• Jan Kotlarczyk, piłkarz
  
• Józef Kotlarczyk, piłkarz
  
• Stanisław Kowalski, piłkarz
  
• Stanisław Kuliński, piłkarz
  
• Tadeusz Legutko, piłkarz
  
• Michał Matyas, piłkarz
  
• Fryderyk Monica, piłkarz
  
• Zdzisław Mordarski, piłkarz
  
• Karol Nowosielski, piłkarz
  
• Antoni Ogrodziński, piłkarz
  
• Henryk Reyman, piłkarz
  
• Jan Reyman, piłkarz
  
• Stefan Reyman, piłkarz (symb.)
  
• Mieczysław Rupa, piłkarz
  
• Kazimierz Sołtysik, piłkarz
  
• Aleksander Stefaniuk, piłkarz
  
• Stanisław Stopa, piłkarz
  
• Stefan Swoboda, piłkarz
  
• Mieczysław Szczurek, piłkarz
  
• Władysław Szewczyk, piłkarz
  
• Franciszek Turmiński, piłkarz
  
• Stanisław Waga, piłkarz
  
• Jan Wapiennik, piłkarz
  
• Jan Weysesenhoff, piłkarz, działacz
  
• Mieczysław Wiśniewski, piłkarz
  
• Andrzej Woźniak, piłkarz
  
• Artur Woźniak, piłkarz
  
• Eugeniusz Wójcik, piłkarz
  
• Stanisław Wójcik, piłkarz
  
• Antoni Zasada, piłkarz
  
• Kazimierz Kolut, bokser
  
• Stefan Żbik, bokser
  
• Władysław Bajorek, zapaśnik
  
• Jerzy Chamuczyński, piłkarz, szczypiornista
  
• Benedykt Świetlicki, szczypiornista
  
• Antoni Chrzanowski, lekkoatleta
  
• Antoni Karzyński, lekkoatleta
  
• Jadwiga Gablankowska - Ciepły, lekkoatletka
  
• Zbigniew Wójcik, lekkoatleta
  
• Stefan Żołądź, lekkoatleta
  
• Maria Korosadowicz, lekkoatletka
  
• Grażyna Lewicka, lekkoatletka, działaczka
  
• Jerzy Mostowski, lekkoatleta, działacz, lekarz
  
• Tadeusz Karzyński, hokeista, piłkarz
  
• Józef Hebda, tenisista
  
• Zbigniew Hegerle, koszykarz
  
• Tadeusz Michałowski, koszykarz
  
• Zofia Miętta - Mikołajewicz, koszykarka
  
• Tadeusz Pacuła, koszykarz
  
• Antoni Paszkowicz, koszykarz
  
• Jan Rotter, koszykarz
  
• Barbara Rychłowicz, koszykarka
  
• Paweł Stok, koszykarz
  
• Barbara Wójcik, koszykarka
  
• Stefan Wójcik, koszykarz
  
• Józef Moszczak, siatkarz
  
• Wanda Starzyk - Tumidajewicz, siatkarka
  
• Władysław Motyka, kolarz
  
• Andrzej Radziejewski, pływak
  
• Stefania Reindl, gimnastyczka
  
• Tadeusz Marcinkiewicz, narciarz
  
• Adam Grabka, trener piłkarski
  
• Czesław Skoraczyński, trener piłkarski
  
• Ewa Skórczyńska, trener gimnastyki
  
• Jerzy Lewicki, trener gimnastyki
  
• Władysław Wnęk, trener boksu
  
• Kazimierz Bielecki, działacz
  
• Aleksander Cicirko, działacz
  
• Albin Dąbrowski, działacz
  
• Stefan Dyras, działacz
  
• Antoni Filipek, działacz
  
• Stanisław Filipowski, działacz
  
• Walerian Galicki, działacz
  
• Stanisław Guga, działacz
  
• Ryszard Janotka, działacz
  
• Franciszek Janowski,
  
• Jan Janowski, działacz
  
• Zygmunt Jaśko, działacz
  
• Karol Karpiński, działacz
  
• Adam Koczur, działacz
  
• Wacław Leskiewicz, działacz
  
• Ludwik Leszko, działacz, artysta malarz
  
• Zbigniew Maciejasz, działacz
  
• Ludomir Mazurek, działacz
  
• Józef Oleksy, działacz
  
• Marian Orzelski, działacz
  
• Tadeusz Orzelski, działacz
  
• Tadeusz Paudyn, działacz
  
• Adam Pokorny, działacz
  
• Andrzej Piskozub, działacz
  
• Adolf Rekliński, działacz
  
• Julian Sulima - Samujłło, działacz
  
• Lucjan Sadok, działacz
  
• Jerzy Schindler, działacz
  
• Mieczysław Stawiarczyk, działacz
  
• Kazimierz Stawowy, działacz
  
• Stanisław Voigt, działacz
  
• Józef Worytkiewicz, działacz
  
• Stefan Wójcik, działacz
  
• Władysław Zemczak, działacz
  
• Wiktor Zębaty, działacz
  
• Edmund Korosadowicz, sympatyk, rzeźbiarz
  
• Stanisław Koziarski, wierny szatniarz
  
  

CMENTARZ GRĘBAŁÓW
Pierwsze pochówki miały tutaj miejsce w październiku 1964 r. Zajmuje powierzchnię 25,36 hektara. Cmentarz liczy około 28 tys. grobów. [zck-krakow.pl]

• Jan Ketz, piłkarz
  
• Kazimierz Biel, bokser
  
• Lech Kudłacik, bokser
  
  

STARY CMENTARZ PODGÓRSKI
Najstarszy cmentarz komunalny na terenie Krakowa, założony niedługo po roku 1786 (na skutek dekretu cesarza Austrii Józefa II w 1784 r.) i służył mieszkańcom miasta Podgórze do czasu uruchomienia nowego cmentarza przy ul. Wapiennej w roku 1900 (inne źródła podają datę zamknięcia cmentarza w 1903 r., a późniejsza tradycja ustna podaje rok zakończenia I wojny światowej). [zck-krakow.pl]

CMENTARZ PODGÓRSKI
W chwili, gdy na starym cmentarzu wyczerpały się miejsca i nie było możliwości jego poszerzenia, w 1900 r. założono nowy cmentarz dla mieszkańców Podgórza oraz okolicznych wsi. [zck-krakow.pl]

• Wiesław Gamaj, piłkarz
  
• Franciszek Hausner, piłkarz
  
• Stanisław Kalisz, piłkarz
  
• Józef Momoń, piłkarz
  
• Marian Stolczyk, piłkarz
  
• Edward Szostak, piłkarz
  
• Danuta Kmieć, siatkarka
  
• Ludwik Dużyk, działacz
  

CMENTARZ SALWATORSKI Parafia Najświętszego Salwatora
Cmentarz Salwatorski (w XIX w. zwany Zwierzynieckim), utworzony w 1865 r., początkowo miał charakter niewielkiego cmentarza parafialnego, służącego mieszkańcom przedmieścia Zwierzyniec, Półwsia i okolicznych wsi: Przegorzał, Chełmu, Zakamycza, Bielan i Olszanicy. W 1889 r. wzniesiono tu neogotycką kaplicę pod wezwaniem św. Józefa, w której kryptach przewidziano obszerne miejsce spoczynku sióstr norbertanek. Piękne położenie cmentarza, umieszczonego na wzgórzu, wzdłuż drogi na kopiec Kościuszki sprawiło, że ów skromny, parafialny cmentarzyk po stu latach stał się nekropolią bardzo wielu znanych i zasłużonych osób. [zck-krakow.pl]

• Michał Brzycki, piłkarz
  
• Stanisław Czulak, piłkarz
  
• Franciszek Danz, piłkarz
  
• Mieczysław Dudek, piłkarz
  
• Maksymilian Koźmin, piłkarz
  
• Stanisław Pieczonka, piłkarz
  
• Adam Wapiennik, piłkarz
  
• Zygmunt Buhl, lekkoatleta
  
• Mieczysław Chrostek, bokser
  
• Danuta Dudek, koszykarka
  
• Ryszard Juchowski, pływak
  
• Maciej Smorągowicz, narciarz
  
• Marian Dudzicki, trener boksu
  
• Wacław Obuchowicz, trener siatkówki
  
• Aleksander Cichowicz, działacz
  
• Ryszard Rutecko, działacz
  

PRĄDNIK CZERWONY (CMENTARZ BATOWICKI) Parafia Dobrego Pasterza
Otwarty w 1923 roku, poświęcony w 1931 na gruntach zakupionych przez parafię od klasztoru OO. Dominikanów, leżących przy drodze do Batowic (stąd przyjęta nazwa: Cmentarz Batowicki). W połowie lat 60-tych XX wieku władze miasta Krakowa wytyczyły w sąsiedztwie cmentarza parafialnego nowy teren przeznaczony na cmentarz miejski (zwany komunalnym). [zck-krakow.pl]

• Stanisław Adamczyk, piłkarz
  
• Roman Durniok, piłkarz
  
• Eugeniusz Feret, piłkarz
  
• Janusz Krupiński, piłkarz
  
• Edward Madejski, piłkarz
  
• Józef Maniecki, piłkarz
  
• Ryszard Miceusz, piłkarz
  
• Adam Michel, piłkarz
  
• Eugeniusz Oleksiuk, piłkarz
  
• Kazimierz Ślizowski, piłkarz
  
• Antoni Talik, piłkarz
  
• Hieronim Tynor, piłkarz
  
• Eugeniusz Wandas, piłkarz
  
• Bohdan Liszko, koszykarz
  
• Paweł Pischinger, koszykarz
  
• Stanisław Piszczek, bokser
  
• Kazimierz Śmiertek, lekkoatleta
  
• Mieczysław Zborowski, lekkoatleta
  
• Ryszard Greń, trener boksu
  
• Józef Romanow, trener boksu
  
• Adam Bednarz, działacz
  
• Jacek Sitarz, działacz
  

CMENTARZ PASTERNIK, BRONOWICE
Założony w 1909 r., zlokalizowany został na łagodnym stoku wzgórza Pasternik jako cmentarz parafialny. Po wojnie przejęty pod zarząd komunalny. [zck-krakow.pl]

• Zdzisław Dąbrowski, koszykarz
  
• Józef Chytry, działacz
  
• Bolesław Pirożyński, działacz
  
  

BOREK FAŁĘCKI, Parafia Matki Boskiej Zwycięskiej
Cmentarz powstał w 1924r. Kaplicę cmentarną poświęcono w 1964r. Cmentarz zajmuje 4 ha powierzchni. Na cmentarzu znajduje się około 4000 grobów i grobowców. [zck-krakow.pl]

• Jadwiga Jaich, siatkarka
  
• Janina Krokay, gimnastyczka
  

Nie jesteśmy w stanie wymienić wszystkich świętej pamięci Wiślaków ani opowiedzieć Wam o wszystkich miejscach, w których są pochowani trenerzy, działacze, piłkarze, bokserzy, koszykarze itd. Z czasem ten z najsmutniejszy z działów historii Wisły postaramy się uzupełniać, mamy nadzieję - z Waszą pomocą. Prosimy o informacje o wiślackich mogiłach i ich zdjęcia.

W tekście wykorzystano "Nekropolie i biogramy działaczy, zawodników i trenerów Towarzystwa Sportowego Wisła Kraków" Romana Pyjosa, "Przerwany bieg" Bogdana Tuszyńskiego, publikacje na wislakrakow.com, witryny internetowe krakowskich cmentarzy, nekrologi w prasie lokalnej oraz źródła własne.

dorotja (wislakrakow.com)

TWSD

"Wszystkie osoby, którym Biała Gwiazda leży mocno na sercu, zachęcamy do odwiedzania wiślackich miejsc pochówku. Dostrzeżenie ich pośród tysięcy innych nie będzie rzeczą zbyt trudną, gdyż Rada Seniorów naszego klubu, zgodnie z wieloletnią tradycją, umieszcza na nich specjalne tabliczki nagrobkowe. Przechodząc więc obok takiego znaku, postarajmy się zatrzymać i pomyślmy o tych, którzy tworzyli historię Białej Gwiazdy w przeszłości - TS Wisła"

Źródło: www.tswisla.pl