Wiślackie nekropolie

Z Historia Wisły

Od Chicago po Katyński Las - wiślackie nekropolie

Od eleganckiej nekropolii w dalekim Chicago, poprzez zacienione Wolverhampton, Wrocław, Poznań, Warszawę, Katowice, Kraków, Zakopane, Żywiec aż po tchnący grozą Katyński Las…

Ciche groby z drewnianymi krzyżami i dostojne grobowce, płyty ledwo widoczne w trawie, maleńkie tabliczki na murach przy zbiorowych mogiłach i proszące o modlitwę tablice w miejscach ulicznych egzekucji …

Historia Polski i indywidualne ludzkie losy sprawiły, że miejsca spoczynku osób związanych z przeszłością TS Wisła, zawodników i działaczy Białej Gwiazdy, znaleźć można w różnych zakątkach świata. Wszędzie, niezależnie od odległości, docierają ze światełkiem, wspomnieniem i modlitwą kibice naszego Klubu.

Maryhill Catholic Cemetery w Niles na obrzeżach Chicago, archidiecezjalna nekropolia wyświęcona w połowie XX wieku, kryje szczątki przynajmniej dwóch Wiślaków - Zbigniewa Kotaby i Bronisława Leśniaka. Zbigniew Kotaba, napastnik zwany "Komarem", reprezentował barwy Wisły przez dziewięć lat. Został zamordowany w listopadzie 1964, podczas włamania rabunkowego do jego chicagowskiego mieszkania. Obdarzony słabym wzrokiem Bronisław Leśniak bronił bramki Wisły przez osiem lat od roku 1957, występując w wielce niedoskonałych wówczas szkłach kontaktowych. Zmarł w Wietrznym Mieście w roku 1989. Mogiłami obu zasłużonych Wiślaków opiekują się kibice Wisły z FC Chicago.

Niedaleko Wolverhampton w Anglii znajduje się otwarty w 1949 roku cmentarz Bushbury, przy Underhill Lane w cieniu Bushbury Hill, zajmujący 40 akrów trawiastej powierzchni skrywającej kamienne płyty. Pod jedną z nich spoczywa były Wiślak Antoni Fujarski, który na Wyspy trafił wraz z Armią Andersa i tam się osiedlił. Mimo że na wojnie stracił część stopy, wciąż grał w piłkę w polonijnych klubach, które sam zakładał. Zmarł jako borykający się z nędzą, zupełnie zapomniany emigrant w listopadzie 1981. Pochowano go jednak z honorami należnymi wielkiemu sportowcowi i bohaterowi wojennemu.

W angielskiej ziemi spoczywają też prochy Bolesława Habowskiego, który od 1930 roku przez osiem lat reprezentował wiślackie barwy. Wojenna zawierucha rzuciła go do Anglii, gdzie postanowił się osiedlić. Zamieszkał i zmarł w malowniczym Wendover.

W Poznaniu pochowano najwszechstronniejszego sportowca swoich czasów, piłkarza, hokeistę, lekkoatletę, wioślarza - Mieczysława Balcera, przez dziesięć lata przywdziewającego koszulkę Wisły, reprezentanta Polski zmarłego w 1995 roku. We Wrocławiu natomiast spoczywa legendarny żartowniś, Władysław Giergiel - jako zawodnik przez 16 lat związany z Wisłą, zaś jako trener szczególnie ciepło wspominany w Śląsku za historyczne wprowadzenie klubu do ekstraklasy.

W Katowicach pochowany został zmarły w 1958 roku współzałożyciel Wisły, pierwszy kapitan i twórca nazwy klubu, Józef Szkolnikowski. W Bochni znalazł pośmiertny spokój inny legendarny Wiślak, pierwszy poseł wśród piłkarzy, wyśmienity lekarz, zmarły w 1969 roku Władysław Krupa. W Wieliczce z kolei jest grób Kazimierza Obtułowicza, napastnika, który Wisłę reprezentował jako wychowanek od 1933 roku nieprzerwanie przez kolejnych dwanaście lat. Jego brat, Stanisław Obtułowicz, pochowany został na cmentarzu w Skawinie. W Stalowej Woli pochowano Rudolfa Patkolo, pierwszego cudzoziemca w barwach Wisły, natomiast w Łomiankach Elżbietę Skowrońską - Katolik, wspaniałą lekkoatletkę, olimpijkę z Monachium. W Łodzi zakończył swą ziemską wędrówkę Andrzej Kowalówka, koszykarz całe życie związany z Białą Gwiazdą, zaś w Żywcu spoczął Karol Bajorek, piłkarz Wisły przez 11 sezonów.

Wielu Wiślakow, w tym Henryka Serafina, pochowano w Warszawie. Na tamtejszej Wólce Węglowej spoczywa olimpijczyk z Saint Moritz, Mieczysław Palus, natomiast na Powązkach - trener wiślackich lekkoatletów, Włodzimierz Puzio.

Osobny rozdział mógłby powstać na temat Wiślaków zamordowanych w Obozie Koncentracyjnym w Oświęcimiu. Juliusz Oleksiuk, Antoni Łyko, Ferdynand Pachner, Stefan Reyman, Stefan Lubowiecki, Jan Cudek, Stanisław Rudek, Władysław Szumilas jeśli mają swoje mogiły, to symboliczne - zostali bowiem rozstrzelani i spaleni przez hitlerowców w krematoryjnych piecach.

W Szklarskiej Porębie znajduje się mogiła Vlastimila Hoffmana, wybitnego czeskiego malarza, wielkiego miłośnika Wisły, autora wielu obrazów przedstawiających przedwojenne dzieje Białej Gwiazdy. Z kolei w Zakopanem spoczywa inny znany miłośnik Wisły, pisarz Kornel Makuszyński, dzięki któremu reaktywowano zakopiański oddział TS Wisła.

Krakowskie nekropolie z oczywistych względów stały się miejscem spoczynku największej liczby byłych Wiślaków.

Cmentarz Rakowicki, sięgająca początków XIX wieku potężna, zajmująca ponad 40 hektarów nekropolia, to miejsce pochówku wielu znanych i zasłużonych Polaków. Wśród nich znaleźli się także sportowcy reprezentujący Białą Gwiazdę, na czele z niezapomnianym Henrykiem Reymanem. Ten wielki sportowiec, olimpijczyk, prawdziwy patriota, autorytet moralny wielu pokoleń Wiślaków, spoczywa wraz z braćmi w rodzinnym grobowcu Markiewiczów.

Na Cmentarzu Rakowickim pochowano również takich legendarnych zawodników jak bracia Kotlarczykowie, Władysław Kawula, Jerzy Jurowicz, Józef Adamek, Józef Kohut, Aleksander "Jezusek" Stefaniuk, Stanisław Oko - Kowalski, Kazimierz "Szprota" Sołtysik czy Mieczysław "Messu" Gracz.

Swego rodzaju ciekawostką niech będzie fakt, że w odwiedzanym codziennie przez rzesze turystów grobowcu Jana Matejki w Alei Głównej Cmentarza Rakowickiego pochowano byłego napastnika Białej Gwiazdy, zmarłego w 1990 roku Andrzeja Horbę, który był mężem prawnuczki wielkiego malarza, koszykarki TS Wisła, Danuty Matejko.

Cmentarz Batowicki pochodzący z trzeciej dekady XX wieku, znajduje się w północnej części Prądnika Czerwonego. Choć stosunkowo młody, już zajmuje powierzchnię bliską powierzchni Cmentarza Rakowickiego. Spoczywają tam nieliczni wiślacy, a wśród nich Stanisław Adamczyk (związany z Białą Gwiazdą w latach 1947-1960) i Edward Madejski.

Cmentarz Salwatorski, z którego roztacza się piękny widok na Kraków, to pośmiertne schronienie wielu znanych Polaków, w tym byłych zawodników TS Wisła. Na Salwatorze spoczywają między innymi Maksymilian Koźmin, Stanisław "Zośka" Czulak, Mieczysław Dudek czy bracia Franciszek i Marian Danz.

Na innych krakowskich cmentarzach również spotykamy wiślackie mogiły. Na Pasterniku w Bronowicach spoczywa znakomity koszykarz Zdzisław "Tata" Dąbrowski, na Cmentarzu Podgórskim pochowano m.in. Józefa Bętkowskiego i olimpijczyka z Helsinek, Józefa Mamonia, zaś w Borku Fałęckim znajdują się groby Jadwigi Firlej Jaich, siatkarki z Reymonta oraz zasłużonej gimnastyczki Janiny Krokay.

We wrześniu 1939 roku w Chodorowie na Ukrainie zginął rozstrzelany przez sowieckich żołnierzy Władysław Kowalski, wybitny piłkarz, kapitan Wojska Polskiego. Nie jest znane miejsce jego spoczynku. W gmachu Colegium Novum znajduje się jedynie tablica upamiętniająca wojenną śmierć Kowalskiego i innych pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Franciszek Zachariasz Brożek, wiślacki bramkarz, strzelec, olimpijczyk z Paryża, żołnierz - został rozstrzelany przez NKWD w 1940 roku w Charkowie na Ukrainie. W zbiorowych mogiłach Charkowa spoczywają szczątki 3800 polskich oficerów oraz żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza wcześniej więzionych w Starobielsku. Tam leżą też prochy około 500 polskich cywilów wywiezionych po 1939 roku z obszarów okupowanych przez ZSRR, a także blisko 3000 okolicznych mieszkańców - ofiar stalinowskiego terroru z lat poprzedzających wojnę. Cmentarz w Charkowie był pierwszym udostępnionym narodowi polskiemu spośród wszystkich, w których dokonała się zbrodnia NKWD na polskich oficerach.

Nekropolię w Katyniu w Rosji otwarto 28 lipca 2000 roku. Tam pochowano rozstrzelanych przez NKWD oficerów Wojska Polskiego z obozu w Kozielsku. Cmentarz zawiera sześć zbiorowych mogił ze szczątkami oficerów i dwa groby generałów. Leżą one po dwóch stronach alei cmentarza, wiodącej do ołtarza z podziemnym dzwonem. Wokół cmentarza biegnie aleja, wzdłuż której umieszczono tabliczki z nazwiskami ofiar. Na dwóch z nich widnieją nazwiska zamordowanych w Katyniu Wiślaków: Adama Obrubańskiego, współtwórcy potęgi Wisły i Adama Koguta, pośmiertnie awansowanego w 2007 roku do stopnia majora.

„Odrąbani od pnia, zamordowani skrycie, Pogrzebani w milczeniu i kłamstwie, Odrzuceni jak kamień, A jednak z Nich rosną liście zielone I pamięć krzepnie węgielna”.

CMENTARZ RAKOWICKI
Nekropolia założona w 1801-2 r. na terenie podmiejskiego wówczas folwarku Bosackiego, w związku z wydanym zakazem pochówków na dotychczas istniejących cmentarzach przykościelnych w obrębie miasta. Teren wykupiły od zakonu Karmelitów Bosych władze austriackie, a koszt urządzenia cmentarza pokryło miasto Kraków i okoliczne gminy. Pierwszy pogrzeb miał miejsce w styczniu 1803r. Apolonii z Lubowieckich Bursikowej, zmarłej 15 I 1803 r. osiemnastoletniej mężatki. Nazwa cmentarza pochodzi od nazwy drogi (obecnie ulicy Rakowickiej) wiodącej do odległej o 2 km wsi Rakowice. [zck-krakow.pl]

Józef Adamek, piłkarz
Władysław Borkowski, piłkarz
Kazimierz Chorąży, piłkarz
Edward Dawidowicz, piłkarz
Władysław Filek, piłkarz
Witold Gieras, piłkarz
Stanisław Gierula, piłkarz
Stanisław Gonet, piłkarz
Mieczysław Gracz, piłkarz
Andrzej Horba, piłkarz
Mieczysław Jezierski, piłkarz
Piotr Jędrzejczyk, piłkarz
Jerzy Jurowicz, piłkarz
Kazimierz Kaczor, piłkarz
Władysław Kammer, piłkarz
Władysław Kawula, piłkarz
Marian Kiliński, piłkarz
Józef Kohut, piłkarz
Jan Kotlarczyk, piłkarz
Józef Kotlarczyk, piłkarz
Stanisław Kowalski, piłkarz
Stanisław Kuliński, piłkarz
Tadeusz Legutko, piłkarz
Michał Matyas, piłkarz
Fryderyk Monica, piłkarz
Zdzisław Mordarski, piłkarz
Karol Nowosielski, piłkarz
Antoni Ogrodziński, piłkarz
Henryk Reyman, piłkarz
Jan Reyman, piłkarz
Stefan Reyman, piłkarz (symb.)
Mieczysław Rupa, piłkarz
Kazimierz Sołtysik, piłkarz
Aleksander Stefaniuk, piłkarz
Stanisław Stopa, piłkarz
Stefan Swoboda, piłkarz
Mieczysław Szczurek, piłkarz
Władysław Szewczyk, piłkarz
Franciszek Turmiński, piłkarz
Stanisław Waga, piłkarz
Jan Wapiennik, piłkarz
Jan Weysesenhoff, piłkarz, działacz
Mieczysław Wiśniewski, piłkarz
Andrzej Woźniak, piłkarz
Artur Woźniak, piłkarz
Eugeniusz Wójcik, piłkarz
Stanisław Wójcik, piłkarz
Antoni Zasada, piłkarz
Kazimierz Kolut, bokser
Stefan Żbik, bokser
Władysław Bajorek, zapaśnik
Jerzy Chamuczyński, piłkarz, szczypiornista
Benedykt Świetlicki, szczypiornista
Antoni Chrzanowski, lekkoatleta
Antoni Karzyński, lekkoatleta
Jadwiga Gablankowska - Ciepły, lekkoatletka
Zbigniew Wójcik, lekkoatleta
Stefan Żołądź, lekkoatleta
Maria Korosadowicz, lekkoatletka
Grażyna Lewicka, lekkoatletka, działaczka
Jerzy Mostowski, lekkoatleta, działacz, lekarz
Tadeusz Karzyński, hokeista, piłkarz
Józef Hebda, tenisista
Zbigniew Hegerle, koszykarz
Tadeusz Michałowski, koszykarz
Zofia Miętta - Mikołajewicz, koszykarka
Tadeusz Pacuła, koszykarz
Antoni Paszkowicz, koszykarz
Jan Rotter, koszykarz
Barbara Rychłowicz, koszykarka
Paweł Stok, koszykarz
Barbara Wójcik, koszykarka
Stefan Wójcik, koszykarz
Józef Moszczak, siatkarz
Wanda Starzyk - Tumidajewicz, siatkarka
Władysław Motyka, kolarz
Andrzej Radziejewski, pływak
Stefania Reindl, gimnastyczka
Tadeusz Marcinkiewicz, narciarz
Adam Grabka, trener piłkarski
Czesław Skoraczyński, trener piłkarski
Ewa Skórczyńska, trener gimnastyki
Jerzy Lewicki, trener gimnastyki
Władysław Wnęk, trener boksu
Kazimierz Bielecki, działacz
Aleksander Cicirko, działacz
Albin Dąbrowski, działacz
Stefan Dyras, działacz
Antoni Filipek, działacz
Stanisław Filipowski, działacz
Walerian Galicki, działacz
Stanisław Guga, działacz
Ryszard Janotka, działacz
Franciszek Janowski,
Jan Janowski, działacz
Zygmunt Jaśko, działacz
Karol Karpiński, działacz
Adam Koczur, działacz
Wacław Leskiewicz, działacz
Ludwik Leszko, działacz, artysta malarz
Zbigniew Maciejasz, działacz
Ludomir Mazurek, działacz
Józef Oleksy, działacz
Marian Orzelski, działacz
Tadeusz Orzelski, działacz
Tadeusz Paudyn, działacz
Adam Pokorny, działacz
Andrzej Piskozub, działacz
Adolf Rekliński, działacz
Julian Sulima - Samujłło, działacz
Lucjan Sadok, działacz
Jerzy Schindler, działacz
Mieczysław Stawiarczyk, działacz
Kazimierz Stawowy, działacz
Stanisław Voigt, działacz
Józef Worytkiewicz, działacz
Stefan Wójcik, działacz
Władysław Zemczak, działacz
Wiktor Zębaty, działacz
Edmund Korosadowicz, sympatyk, rzeźbiarz
Stanisław Koziarski, wierny szatniarz

CMENTARZ GRĘBAŁÓW
Pierwsze pochówki miały tutaj miejsce w październiku 1964 r. Zajmuje powierzchnię 25,36 hektara. Cmentarz liczy około 28 tys. grobów. [zck-krakow.pl]

Jan Ketz, piłkarz
Kazimierz Biel, bokser
Lech Kudłacik, bokser

STARY CMENTARZ PODGÓRSKI
Najstarszy cmentarz komunalny na terenie Krakowa, założony niedługo po roku 1786 (na skutek dekretu cesarza Austrii Józefa II w 1784 r.) i służył mieszkańcom miasta Podgórze do czasu uruchomienia nowego cmentarza przy ul. Wapiennej w roku 1900 (inne źródła podają datę zamknięcia cmentarza w 1903 r., a późniejsza tradycja ustna podaje rok zakończenia I wojny światowej). [zck-krakow.pl]

CMENTARZ PODGÓRSKI
W chwili, gdy na starym cmentarzu wyczerpały się miejsca i nie było możliwości jego poszerzenia, w 1900 r. założono nowy cmentarz dla mieszkańców Podgórza oraz okolicznych wsi. [zck-krakow.pl]

Wiesław Gamaj, piłkarz
Franciszek Hausner, piłkarz
Stanisław Kalisz, piłkarz
Józef Momoń, piłkarz
Marian Stolczyk, piłkarz
Edward Szostak, piłkarz
Danuta Kmieć, siatkarka
Ludwik Dużyk, działacz

CMENTARZ SALWATORSKI Parafia Najświętszego Salwatora
Cmentarz Salwatorski (w XIX w. zwany Zwierzynieckim), utworzony w 1865 r., początkowo miał charakter niewielkiego cmentarza parafialnego, służącego mieszkańcom przedmieścia Zwierzyniec, Półwsia i okolicznych wsi: Przegorzał, Chełmu, Zakamycza, Bielan i Olszanicy. W 1889 r. wzniesiono tu neogotycką kaplicę pod wezwaniem św. Józefa, w której kryptach przewidziano obszerne miejsce spoczynku sióstr norbertanek. Piękne położenie cmentarza, umieszczonego na wzgórzu, wzdłuż drogi na kopiec Kościuszki sprawiło, że ów skromny, parafialny cmentarzyk po stu latach stał się nekropolią bardzo wielu znanych i zasłużonych osób. [zck-krakow.pl]

Michał Brzycki, piłkarz
Stanisław Czulak, piłkarz
Franciszek Danz, piłkarz
Mieczysław Dudek, piłkarz
Maksymilian Koźmin, piłkarz
Stanisław Pieczonka, piłkarz
Adam Wapiennik, piłkarz
Zygmunt Buhl, lekkoatleta
Mieczysław Chrostek, bokser
Danuta Dudek, koszykarka
Ryszard Juchowski, pływak
Maciej Smorągowicz, narciarz
Marian Dudzicki, trener boksu
Wacław Obuchowicz, trener siatkówki
Aleksander Cichowicz, działacz
Ryszard Rutecko, działacz

PRĄDNIK CZERWONY (CMENTARZ BATOWICKI) Parafia Dobrego Pasterza
Otwarty w 1923 roku, poświęcony w 1931 na gruntach zakupionych przez parafię od klasztoru OO. Dominikanów, leżących przy drodze do Batowic (stąd przyjęta nazwa: Cmentarz Batowicki). W połowie lat 60-tych XX wieku władze miasta Krakowa wytyczyły w sąsiedztwie cmentarza parafialnego nowy teren przeznaczony na cmentarz miejski (zwany komunalnym). [zck-krakow.pl]

Stanisław Adamczyk, piłkarz
Roman Durniok, piłkarz
Eugeniusz Feret, piłkarz
Janusz Krupiński, piłkarz
Edward Madejski, piłkarz
Józef Maniecki, piłkarz
Ryszard Miceusz, piłkarz
Adam Michel, piłkarz
Eugeniusz Oleksiuk, piłkarz
Kazimierz Ślizowski, piłkarz
Antoni Talik, piłkarz
Hieronim Tynor, piłkarz
Eugeniusz Wandas, piłkarz
Bohdan Liszko, koszykarz
Paweł Pischinger, koszykarz
Stanisław Piszczek, bokser
Kazimierz Śmiertek, lekkoatleta
Mieczysław Zborowski, lekkoatleta
Ryszard Greń, trener boksu
Józef Romanow, trener boksu
Adam Bednarz, działacz
Jacek Sitarz, działacz

CMENTARZ PASTERNIK, BRONOWICE
Założony w 1909 r., zlokalizowany został na łagodnym stoku wzgórza Pasternik jako cmentarz parafialny. Po wojnie przejęty pod zarząd komunalny. [zck-krakow.pl]

Zdzisław Dąbrowski, koszykarz
Józef Chytry, działacz
Bolesław Pirożyński, działacz

BOREK FAŁĘCKI, Parafia Matki Boskiej Zwycięskiej
Cmentarz powstał w 1924r. Kaplicę cmentarną poświęcono w 1964r. Cmentarz zajmuje 4 ha powierzchni. Na cmentarzu znajduje się około 4000 grobów i grobowców. [zck-krakow.pl]

Jadwiga Jaich, siatkarka
Janina Krokay, gimnastyczka

Nie jesteśmy w stanie wymienić wszystkich świętej pamięci Wiślaków ani opowiedzieć Wam o wszystkich miejscach, w których są pochowani trenerzy, działacze, piłkarze, bokserzy, koszykarze itd. Z czasem ten z najsmutniejszy z działów historii Wisły postaramy się uzupełniać, mamy nadzieję - z Waszą pomocą. Prosimy o informacje o wiślackich mogiłach i ich zdjęcia.

dorotja (wislakrakow.com)

Źródło: TWSD

"Wszystkie osoby, którym Biała Gwiazda leży mocno na sercu, zachęcamy do odwiedzania wiślackich miejsc pochówku. Dostrzeżenie ich pośród tysięcy innych nie będzie rzeczą zbyt trudną, gdyż Rada Seniorów naszego klubu, zgodnie z wieloletnią tradycją, umieszcza na nich specjalne tabliczki nagrobkowe. Przechodząc więc obok takiego znaku, postarajmy się zatrzymać i pomyślmy o tych, którzy tworzyli historię Białej Gwiazdy w przeszłości - TS Wisła"

Źródło: www.tswisla.pl