Tadeusz Orzelski
Z Historia Wisły
Wojenne losy
Tadeusz Orzelski - Wg Chemicza: „Dr Tadeusz Orzelski, dyrektor Krakowskich Wodociągów Miejskich, z chwilą powstania Związku Walki Zbrojnej, konspiracyjnej organizacji wojskowej związanej z rządem emigracyjnym, został łącznikiem z ramienia konspiracyjnego Okręgowego Komitetu Robotniczego Polskiej Partii Socjalistycznej z tym związkiem, jako komisarz cywilny, występując pod pseudonimem „Tadeusz". Został on aresztowany we wrześniu 1940 r. jedynie z powodu jego starań o uzyskanie dziesięciu paszportów, dla kurierów przechodzących granicę w drodze do Budapesztu. Osadzony w więzieniu Montelupich, później został przetransportowany do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie przybył 10 stycznia 1941 r. jako więzień nr 90263.
Gdy jednak w dniu 19 kwietnia 1941 r. gestapo aresztowało 38 oficerów i działaczy Komendy Obszaru IV Związku Walki Zbrojnej w „kotle" zorganizowanym w jednym z mieszkań budynku przy ul. Sławkowskiej 6, m.in.: mjr. Jana Cichockiego, ps. „Kabat", szefa sztabu Komendy Obszaru IV ZWZ i Józefa Cyrankiewicza, sekretarza Okręgowego Komitetu Robotniczego Polskiej Partii Socjalistycznej, podejrzewać zaczęto dr. Tadeusza Orzelskiego o powiązania z aresztowanymi.
W dniu 12 maja 1941 r. został on przetransportowany z obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu do więzienia Montelupich dla skonfrontowania go z aresztowanymi. Jego stan fizyczny i zdrowotny po kilkumiesięcznym pobycie w obozie uniemożliwiał jednak przesłuchania i konfrontację, dlatego został umieszczony w szpitalu św. Łazarza w Krakowie przy ul. Kopernika 19.
Wiadomość o tym uzyskał kontrwywiad Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS i podjął przygotowania do jego uwolnienia, ustalając szczegółowo opracowany plan działania. Bezpośrednio i pośrednio brali udział w tej akcji: Marian Bomba, dowódca grupy bojowej i kierownik spraw wojskowych PPS, działacz RKS „Garbarnia", Aleksander Jaworski, Tadeusz Jaworski, Zygmunt Kłopotowski, Anna Krajewska, Anna Krawczyk, Mieczysław Łabuda, Janina Orzelska, Stefan Rzeźnik, kwatermistrz i skarbnik Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS, przedwojenny działacz KS „Cracovia", dr Helena Szlapak, Wanda i Zofia Żurawskie.
Zgodnie z ustalonym planem działania, w dniu 11 czerwca 1941 r., żona Janina Orzelska zaniosła mężowi do szpitala jedzenie, przekazując przy tym papierosy i wino dla pilnującego policjanta, zaprawione środkiem nasennym o natychmiastowym działaniu. Gdy ten zapalił papierosa i usnął, dr T. Orzelski wykorzystał ten moment i zgodnie z ustaleniem zbiegł do suteryn szpitala, skąd został przejęty przez członków grupy bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej. W dniu 17 czerwca 1941 r. został przewieziony Wisłą na łodzi do Opatowca, następnie samochodem do wsi Czechy pod Słomnikami, a po kilku dniach do Warszawy. Po sześciu tygodniach pobytu w Warszawie przeniósł się z żoną do Międzylesia pod Warszawę, gdzie pod przybranym nazwiskiem dr. Oremusa udzielał lekcji języka angielskiego do końca okupacji niemieckiej”.
