Franciszek Hapek

Z Historia Wisły

Franciszek Hapek
Franciszek Hapek

Franciszek Hapek (ur. 2 września 1924 r., zm. 7 lutego 2011 r.) - założyciel wiślackiej sekcji judo w 1959 roku, twórca potęgi krakowskiego judo, trener koordynator sekcji w latach 1959-1968. Wychowawca wielu pokoleń nauczycieli, trenerów oraz instruktorów judo. Od początku istnienia Polskiego Związku Judo w pierwszym historycznym zarządzie pełnił funkcję wiceprezesa, zastępując prezesa - Tadeusza Kochanowskiego.

Mjr dr Franciszek Hapek, ps. "Skalny" był oficerem Konspiracji Niepodległościowej Armii Krajowej. Przez lata pełnił zaszczytną funkcję Prezesa, pod koniec życia Honorowego Prezesa Zarządu Głównego Związku Żołnierzy Armii Krajowej oraz żołnierzy zgrupowania "Żelbet". Wśród przyznanych mu odznaczeń znajdują się Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Partyzancki, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Brązowy Krzyż z Mieczami, Krzyż Walecznych.

Dr Franciszek Hapek był również naukowcem, nauczycielem akademickim, wykładowcą w Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Krakowie, uczelni, z którą był nieprzerwanie związany od 1946 roku niemal do ostatnich dni.

Publikacje (przykładowe, było ich około stu):

  • 1966 – Franciszek Hapek, "Judo dla średniozaawansowanych".
  • 1984 – Franciszek Hapek, "Judo – technika, metodyka nauczania i profilaktyka uszkodzeń".
  • Franciszek Hapek, "Judo wg Go-Kyo".

Mjr dr Franciszek Hapek zmarł w Krakowie 7 lutego 2011 roku. Został pochowany 11 lutego w rodzinnym grobowcu w Wieliczce.

Spis treści

Franciszek Hapek - biografia oparta na wspomnieniach Lidii Hapek

Zdjęcia, medale, dyplomy i inne pamiątki po Franciszku Hapku

Pamiątki po Franciszku Hapku zostały nam udostępnione przez p.Lidię Hapek (żonę) i p.Marka Hapka (syna), którym dziękujemy za życzliwość i zrozumienie.

"Franciszek Hapek - polski rycerz i nauczyciel godności w nierycerskich czasach", Krzysztof Gilewski, Ewa Lubina

Krzysztof Gilewski
Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach
Ewa Lubina
Katedra Edukacji i Kultury, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

FRANCISZEK HAPEK - POLSKI RYCERZ I NAUCZYCIEL GODNOŚCI W NIERYCERSKICH CZASACH
Franciszek Hapek the Polish knight and teacher of dignity in the non-chivalrous times

Wstęp
Rycerskość, troska o wartości nadrzędne, sprawiedliwość, uczciwość i godność wydają się być w dzisiejszych czasach niemodne. Brakuje na co dzień obrońców tych wartości. Nie postrzega się tych, którzy podejmują nieskuteczne wysiłki przywrócenia mody na wartości. Wśród osób, dla których wartości te to nie moda a treść życia, znajduje się Franciszek Hapek, sportowiec, trener, wykładowca akademicki, wychowawca żołnierzy i zawodników sportów walki.

Rycerska przeszłość Franciszka Hapka
Związki Franciszka Hapka z polskością pomimo czeskiego pochodzenia jednego z rodziców były bardzo silne. Wychowany w patriotycznym duchu okresu międzywojennego w rodzinie ziemiańskiej był i jest bardzo zaangażowany w obronę i utrzymanie polskości. Szczególną szkołę patriotyzmu przeszedł w okresie wojennej zawieruchy.

Ze sztandarem AK wyhaftowanym przez jego syna i synową.
Ze sztandarem AK wyhaftowanym przez jego syna i synową.

Był żołnierzem oddziału dywersyjnego „Potok", który liczył 32 żołnierzy i został utworzony rozkazem Komendy Okręgu Armii Krajowej Kraków w ramach batalionu „Mrówka". Oddział ten ma na koncie liczne akcje sabotażowe i dywersyjne. Od sierpnia 1944 roku Franciszek Hapek pseudonim „Skalny”, jako członek oddziału „Potok” walczył w lasach myślenickich, zwłaszcza w rejonie Poręby, Glichowa, Lipnika, Łysiny i Lubomira. W rejonie na południe od Dobczyc skoncentrowały się działania kilku oddziałów, które kontrolowały teren i w masywie górskim Łysiny i Kamiennika stworzyły „Republikę Myślenicką” – obszar którego nie mógł opanować najeźdźca.

Na szczycie Łysiny zorganizowano bazę wojskową, której strzegły patrole i posterunki zewnętrzne. Gdyby nie wieloletnie starania Franciszka Hapka, pamięć mieszkańców okolicznych wsi o tym szczególnym miejscu zatarłaby się niebawem. Bohater tej opowieści jako jeden z niewielu ocalałych żołnierzy, już po wojnie skupił wokół siebie niedobitki partyzanckiego oddziału. Wspólnymi siłami wykorzystując prywatne środki finansowe postawili oni pomnik na Łysinie i przez wiele lat pielęgnowali pamięć swoich poległych towarzyszy broni. Jednak czas nieubłaganie wykruszył nieliczne szeregi tych, którzy przeżyli. Jednym z ostatnich jest dziś Franciszek Hapek, który corocznie w dniu 15 września odbywa swoistą pielgrzymkę w znajome okolice i na symbolicznym grobie swoich współtowarzyszy składa hołd ich pamięci. Rocznica ta odwołuje się do chwili, kiedy Niemcy przypuścili zmasowany atak na oddział.

Osaczonym oddziałom polskim groziła zagłada. Nie mieli szans pobicia wielokrotnie liczebniejszego, doskonale uzbrojonego i zaprawionego w walkach wroga. Jedyną nadzieją ocalenia było przebicie się przez okalający pierścień nieprzyjaciela. Oddział zmuszony był wycofać się, pozostawiając wśród zabitych wielu swoich członków. Niewątpliwie przedłużająca się walka skończyłaby się kompletną klęską oddziału, gdyby nie Franciszek Hapek pseudonim „Skalny”, który wyprowadził partyzantów z okrążenia. Jako osoba najlepiej znająca teren zdołał przeprowadzić resztki oddziału w kierunku Suchej Polany. Teren działalności partyzanckiej został ostatecznie spacyfikowany. Niemcy spalili wsie i wymordowali ludność. Jednak pamięć ludzka na tych terenach pozostała żywa. Podejmując trud utrwalenia w tradycji miejscowej tamtych zdarzeń Franciszek Hapek pozyskał sprzymierzeńców – mieszkańców okolicznych wsi, którzy uczestniczyli co roku w obchodach ku pamięci partyzantów poległych w obronie tego regionu. Uroczystości te miały miejsce jeszcze do niedawna – stwarzały niepowtarzalną okazję do spotkań młodzieży z pokoleniem, które mogło jeszcze opowiedzieć o stosunkowo świeżej historii narodu polskiego.

Obecnie stan zdrowia nie pozwala już byłym żołnierzom na wspinaczkę na stromą górę, na której zdarzyło im się przeżyć wielką historię swego życia. Franciszek Hapek jest nadal niezwykle zaangażowany w działania, których celem jest przekazanie młodemu pokoleniu wiedzy o historii Polski. Uczestniczy w wydarzeniach o charakterze wspomnieniowym, badawczym i poszukującym prawdy historycznej. Takim jak np. program „Świadkowie”. Jednocześnie zajmuje się poszukiwaniem, tworzeniem i gromadzeniem dokumentacji historycznej Armii Krajowej, pełni funkcję Przewodniczącego Zarządu Głównego Związku Żołnierzy AK w Krakowie oraz aktywnie działa na rzecz byłych Żołnierzy Polskiego Podziemia.

Wychowywanie pokolenia współczesnych rycerzy
W okresie powojennym dla żołnierza Armii Krajowej większość dróg zawodowego rozwoju pozostawała zamknięta. Franciszek Hapek znalazł jednak sposób kultywowania tradycji walki – posłużyła temu działalność sportowa. Jako zaprawiony w trudach i boju żołnierz poszukał on dla siebie miejsca w świecie, w którym walka bezpośrednia urosła do rangi sztuki. Obszarem działalności stały się sztuki walki, które następnie przerodziły się w dyscypliny sportowe.

Sport ten Franciszek Hapek uprawiał w sposób szczególny. Aktywnie trenując stał się dla swoich wychowanków wzorem sportowca. Trenował boks i walki wręcz. Uzyskał perfekcję wprost nieosiągalną dla zawodników i studentów. Trenował wraz z nimi ucząc jak należy uprawiać sztuki walki, a jednocześnie uczył jak tej sztuki uprawiać nie należy. Znaczące miejsce w tej strategii zajmowała problematyka wartości, szacunku i uczciwości. Sztuki walki miały dawać swoim adeptom przewagę nad przeciwnikiem, ale tej przewagi nie wolno im było nadużywać.

Profesor swoich wychowanków dobierał ostrożnie. Przeprowadzał swoista selekcję, nie przyjmując na szkolenie osób, które budziły swoja postawą wątpliwości etyczne. Dawał im bowiem do ręki bardzo silną broń, której mieli używać rozważnie i godnie. Umieli więcej, powinni byli zatem tę wiedzę wykorzystywać ku pożytkowi innych, potrzebujących obrony.

Taki przykład dawał sam i, co ważniejsze, daje przykład nadal - konsekwentny w swoich przekonaniach występuje przeciwko złu i niegodziwości obserwowanym w otoczeniu. Na nieuczciwe chwyty reagował natychmiast, karząc przeciwnika dotkliwie na ciele i samopoczuciu. Postawę jego otoczenie określa jako obsesję praworządności. Niejednokrotnie w sytuacjach zagrożenia na ulicy występuje w obronie słabszych – ludzi i zwierząt - wprawiając w zdumienie obserwatorów nie spodziewających się po nim tak niespotykanych umiejętności i niezwykłej sprawności.

Franciszek Hapek zaangażował się bardzo mocno w stworzenie w Polsce formalnych podstaw kreowania środowiska sportowego sportów walki. W roku 1955 można już było mówić o środowisku skupionym wokół judo, na rzecz którego od samego początku pracował. Pierwsze zawody, kursy sędziowskie judo i karate, ustalenie przepisów walki, wymagań na stopnie szkoleniowe, zasad egzaminów – to były działania zmierzające do stworzenia w Polsce struktury formalnej, umożliwiającej rozwijanie tych dyscyplin sportu. Te działania Franciszek Hapek intensywnie prowadził w 1955 roku, a w 1956 roku podjął wraz ze współpracownikami z innych klubów działania zmierzające do założenia Polskiego Związku Judo.

Zważywszy na czasy, w których to się działo, nie było to łatwe zadanie. Przygotowano projekty regulaminów i statut Polskiego Związku Judo, jednak problemem stało się to, że istniały w Polsce tylko dwa kluby sportowe w których uprawiano tę dyscyplinę: AZS Kraków (gdzie założycielem sekcji był Franciszek Hapek) i AWF Warszawa (sekcja pod kierunkiem Bogusława Skuta). Przy współpracy z klubem warszawskiej Legii udało się jednak pokonać bariery formalne i ostatecznie w 1957 roku powstał Polski Związek Judo, który z roku na rok rozkwitał umożliwiając kolejnym pokoleniom uprawianie tej dyscypliny sportowej. Franciszek Hapek pełnił w Związku funkcję wiceprezesa, którą to funkcję sprawował potem jako przedstawiciel WSWF w Krakowie (obecnie AWF).

Od 1959 roku objął opieką sekcję judo w Wiśle Kraków. Jako pierwszy trener-koordynator prowadził tam zawodników do 1968 roku, kiedy to („zgodnie ze wschodnim obyczajem”) przekazał funkcję swojemu następcy. Pozostał jednak w pamięci wychowanków jako pierwszy trener-założyciel.

Wkład w rozwój sportów walki nie ograniczył się tylko do działań organizacyjnych. Prowadząc treningi Franciszek Hapek rozwijał i doskonalił swoje umiejętności trenerskie, ale równocześnie rozwijał sztukę walki, która z czasem w jego wykonaniu stawała się coraz doskonalsza. Wprowadzał nowe rozwiązania i doprowadził do perfekcji wiele nowych i efektywnych elementów sztuki judo. Nowatorstwo jego działań spowodowało liczne dyskusje merytoryczne, które jednak nie zmniejszały zainteresowania uczestników prowadzonymi przez niego treningami. Atrakcyjność treningów, efekty w postaci wyników sportowych uzyskiwane przez jego zawodników zwracały uwagę środowiska sportowego i, jak to często bywa, wywoływały zazdrość. W latach 1952-1970 zawodnicy wychowani przez Franciszka Hapka uzyskiwali znakomite wyniki sportowe, konkurując niejednokrotnie ze swoim mistrzem, który dawał przykład stając do walki i pokonując najlepszych. Ciekawym wątkiem pracy trenerskiej było to, że uczył walki wręcz oficerów i podoficerów Dywizji Powietrzno-Desantowej Kraków.

Swoje doświadczenie i dokonania na gruncie rozwoju techniki sztuk walki Franciszek Hapek opisywał w publikacjach wydawanych regularnie na przestrzeni lat pracy trenerskiej i akademickiej. Na początku, w roku 1961, ukazała się książka, której celem było propagowanie judo w okresie tuż po utworzeniu Polskiego Związku Judo – było to Judo dla początkujących. Pierwsza publikacja miała charakter instruktażowy. Kolejne sięgały już do tematyki, która pojawiła się po raz pierwszy – problem urazowości i profilaktyki uszkodzeń w judo. Był to obszar badań opisany w jego pracy doktorskiej. Następne książki pogłębiały problematykę techniki, efektywności treningu oraz zagadnienia zdrowotne: Judo: nowa technika, metodyka nauczania oraz profilaktyka uszkodzeń w okresie wstępnym ukazało się w roku 1974 nakładem Wydawnictwa Akademickiego AWF Kraków, następnie w serii Zeszyty Naukowe ukazało się dwukrotnie (w roku 1977 i rozszerzone w roku 1984) Judo: technika, metodyka nauczania i profilaktyka uszkodzeń. Również w dwóch wydaniach nakładem Wydawnictwa AWF Kraków (1976 i 1984) ukazało się Judo: (wg GO-KYO).

W tytule jednej z książek Franciszek Hapek użył oficjalnie nazwy, której używa na co dzień dla określenia swojego dorobku – nowa technika judo. Odnosi się ona do całości strategii szkoleniowej, filozofii ruchu i techniki, która legła u podstaw zmian wprowadzonych przez niego do techniki judo. Nowa technika odrzuca trening oparty na nadmiarowym wysiłku, bazuje natomiast na ekonomice ruchu, zwiększeniu jego elastyczności i zakresu oraz wykorzystaniu naturalnych możliwości ludzkiego ciała. Eksponuje również umiejętności obezwładniania przeciwnika poprzez wykorzystanie jego własnych błędów i udaremnienie możliwości ataku. Tworzy nowe sekwencje ruchu, rozwiązania oparte na mechanice ruchu a zarazem intuicyjnym reagowaniu na atak przeciwnika. Franciszek Hapek dowiódł większej skuteczności tej techniki w walce i samoobronie. Rozwijał ją już poza formalnymi strukturami związków sportowych i stworzył do swojej pracy obszerną dokumentację filmową. Dokumentacja rozwoju indywidualnego każdego zawodnika opracowana przez Franciszka Hapka jest bogatym źródłem danych do analizy opracowanej przez niego nowej techniki.

Podsumowanie
Troska o prawość i sprawiedliwość jest obowiązkiem każdego człowieka. W trudzie rozwiązywania codziennych problemów zatraca się obowiązek walki o dobro i godność człowieka. Taka walka toczyła się w czasach wojny i okrywa chwałą żołnierzy. Ale szacunek w czasach pokoju należy się tym żołnierzom, którzy umieli przetransformować cele swojego działania i dostosować do nowych warunków. Franciszek Hapek umiał tego dokonać i w powojennej rzeczywistości uczył młodych ludzi, co jest warte walki. Było to szczególnie trudne w niesprzyjających czasach socjalistycznej Polski. Człowiek, który sprostał temu zadaniu był i jest nadal jednym z cichych bohaterów naszych czasów.

Bibliografia
1.Dąbrowa-Kostka S., Partyzancka „Rzeczpospolita Myślenicka" [w:] „Kierunki", nr 53 , 1 stycznia 1973. 2.Gawęda S., Okupacja niemiecka i ruch oporu w rejonie Wieliczki (1939-1945), http://www.akgrot.wieliczka.eu/index.php?id=94, pobr.10.03.2009r. 3.Sikorski W. , Saga o polskim judo – 50 lat, wystąpienie z okazji 50 lecia judo w Polsce, http://www.kodokan.pl/judo-w-polsce?page=0%2C1, pobr. 20.03.2009r. 4.Skut B., Wspomnienia, http://www.kodokan.pl/wspomnienia-boguslaw-skut, pobr. 15.03.2009r. 5.Tabaszewski M. , Historia, http://www.tswisla.pl/judo/historia.htm, pobr. 15.03.2009r. 6.Wołek W., Moje wspomnienia, Wleń 1971-1972.

Streszczenie
Bohaterem artykułu jest Franciszek Hapek – sportowiec, trener sportów walki, wykładowca akademicki, patriota, żołnierz Armii Krajowej, który przez całe życie walczy o wartości najważniejsze. Wychowany w świecie wartości moralnych angażował się i angażuje nadal w obronę ludzkiej godności. Swoich studentów i zawodników kształtował w poszanowaniu wartości etycznych. Franciszek Hapek przez całe życie był gotów bronić tych, którzy potrzebowali pomocy. Tego też uczył swoich wychowanków, będąc dla nich najlepszym przykładem. Nadal aktywnie włącza się w sytuacje, w których jego zdaniem potrzebna jest interwencja w obronie słabszych i krzywdzonych – tak siłowa, jak intelektualna. Odnosząc sukcesy i ponosząc porażki na polu walki o sprawiedliwość, uczciwość i godność jest niewątpliwie człowiekiem wielowymiarowym, którego postawa i dokonania są dla jego wychowanków i studentów wartościowym wzorcem osobowym. W artykule opisano dokonania wojskowe bohatera oraz osiągnięcia i wkład twórczy w rozwój sportów walki a szczególnie rozwój polskiego judo.

Summary
The main character of the article is the person of Franciszek Hapek – a sportsman, martial arts coach, academic lecturer, patriot and soldier of the Polish Army who has been fighting for the most important values for all in his life. He was brought up in the world of ethical values and has engaged in the protection of human’s dignity. He shaped his students and competitors in respect of ethical values. For all his life, Franciszek Hapek has been ready to defend those who need help. This is what he taught his students, being the best role model for them. He still participates actively in situations in which, according to him, intervention, either by force or intellectual one, is necessary. Achieving successes or defeats on the battle field for justice, honesty and dignity, he is undoubtedly a multidimensional person whose attitude and achievements are a valuable role model for his student. The article contains military achievements of the character as well as achievement and contribution in the development of martial arts, especially the development of the Polish judo.

AUTORZY

Krzysztof Gilewski
Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach
Ewa Lubina
Katedra Edukacji i Kultury, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Serdecznie dziękujemy autorom za umożliwienie publikacji ich pracy o Franciszku Hapku w naszej encyklopedii.

Wiślackie klany

Requiescat in pace

Grób Franciszka Hapka w Wieliczce. Zdjęcia ze zbiorów prywatnych rodziny Hapków.