Błędy i pomyłki w publikacjach książkowych

Z Historia Wisły

Wersja z dnia 22:27, 16 paź 2010

Wstęp

Przez ponad 100 lat działalności Wisły powstało wiele poświęconych jej publikacji książkowych - od wspomnień poszczególnych osób, poprzez klubowe wydawnictwa jubileuszowe i monografie po obszerne dzieła o historii polskiej piłki. Książki te są prawdziwą kopalnią wiedzy o Wiśle i każda tego typu pozycja warta jest przeglądnięcia. Jednak nawet najlepsze książki mogą się w pewnych kwestiach mylić i do prac nawet wybitnych autorów wkraść się mogły pomyłki. Jest to o tyle istotne, że Verba volant, scripta manet - słowa ulatują, zapis pozostaje. Niektóre błędy, nieprawdy czy mylne interpretacje są powtarzane przez kolejnych autorów i utrwalają fałszywy obraz historii klubu.

W niniejszym artykule staramy się wyłapać i sprostować tego typu przeinaczenia. Chcemy, by tym sposobem każdy czytelnik poszczególnych dzieł mógł zweryfikować zawarte w nich informacje. Chcemy też pokazać, że przy zajmowaniu się historią kluczową sprawą jest krytyczne podejście do każdego źródła. "Krytyczne" nie znaczy przy tym negatywne, czy nieufne, a jedynie nastawione na to, by sprawdzać wszelkie wiadomości, a nie przyjmować je bezrefleksyjnie.

Uwaga! Zestawienie zawiera tylko sprostowania tych pomyłek, które udało nam się wychwycić.

Najczęstsze błędy

W tej sekcji znajduje się omówienie najczęściej pojawiających się błędów, pomyłek i przekłamań - takich, które często były przepisywane z jednej publikacji do kolejnych bez weryfikacji. W miarę możliwości staramy się ustalić gdzie taka fałszywa informacja pojawiła się po raz pierwszy i prześledzić jak z biegiem lat była rozbudowywana. Warto też zauważyć, że duża część tych nieprawdziwych narracji na temat historii Wisły dotyczy relacji Białej Gwiazdy ze swoją sąsiadką zza Błoń – niestety udział sympatyków Cracovii w utrwalaniu fałszywych wiadomości na temat Wisły był znaczny.

Data powstania Wisły

Często powtarzane jest stwierdzenie, że Wisła powstała "jesienią 1906 roku", w związku z Turniejem jesiennym. Autorzy powtarzający tą wersję nie uwzględniali w swoich dziełach cennego źródła, którym są wspomnienia Romana Wilczyńskiego – jednego z założycieli Wisły. Umiejscawia on powołanie Wisły na wiosnę 1906.

Szczególnie często stwierdzenie o powstaniu Wisły jesienią pojawia się u sympatyków Cracovii (Józef Hałys, Janusz Kukulski, wikipasy.pl), co ma związek z ich przekonaniem o starszeństwie Pasów.

Więcej informacji: Wspomnienia Romana Wilczyńskiego, Kwestia starszeństwa - szkic

Pierwsze koszulki klubowe

W kwestii pierwszych koszulek Wisły często powtarzane jest twierdzenie, że stroje te zostały podarowane zawodnikom przez doktora Konczyńskiego – organizatora Turnieju jesiennego w 1906 roku. Ta wersja wywodzi się ze wspomnień bramkarza Cracovii, Józefa Lustgartena, zamieszczonych w książce Kopiec wspomnień. Lustgarten wymienia cztery drużyny odziane przez Konczyńskiego (Biało-czerwonych, Cracovię, drużynę Jenknera i Wisłę). O Wiśle napisał dokładnie tak: Ostatnią jedenastką odzianą przez dra Konczyńskiego była drużyna uczniów II Szkoły Realnej, którą od nazwiska jej kapitana nazywano drużyną Szkolnikowskiego. Wybrał on barwy jasnobłękitne z kółkiem półczarnym półbłękitnym na lewej piersi i nazwę "Wisła”.

Kolejni autorzy z tych dwóch zdań wysnuwali jeszcze dalej idące przekonania na temat początków Wisły. Kukulski sugerował, że Wisła początkowo była nazywana „drużyną Szkolniowskiego” od nazwiska kapitana, potem – po otrzymaniu koszulek od Konczyńskiego – nazywana była Niebiescy, a dopiero na końcu Wisłą. Wysuwa też przypuszczenie, że nazwa największej polskiej rzeki pojawiła się jako skojarzenie z niebieskim kolorem koszulek.

W związku z rozpowszechnianiem powyższej wersji wydarzeń należy stwierdzić, że są mocne podstawy ku temu, by twierdzić, że wspomnienia Lustgartena zwyczajnie zawierają nieprawdę. Przede wszystkim co innego niż bramkarz Cracovii twierdzą dwie inne osoby, zaangażowane w omawiane wydarzenia. Co więcej, te osoby to zawodnicy Wisły i drużyny Jenknera, należy je więc uznać za bardziej kompetentne w kwestii strojów tych dwóch ekip niż Lustgarten. Mowa o Romanie Wilczyńskim i Janie Weyssenhoffie. Ten pierwszy wprost odnosił się do zapisków Lustgartena: „Zebrane o Wiśle wiadomości przez dr. J. Lustgartena odchylają się nieco od prawdziwych, bo przede wszystkim nie dr Konczyński odziewał Wisłę, bo koszulki daliśmy do uszycia matce jednego z naszych kolegów i każdy kupował sobie ją na własność. Barw naszych koszulek nie wybierał Szkolnikowski, a wybrał je dla nas założyciel prof. Tadeusz Łopuszański na zebraniu organizacyjnem, emblemat na lewej piersi też był przez profesora polecony, a myśmy go jednogłośnie przyjęli, nie było to kółko, a z czarnego koła wyciery przez środek pasek poziomy symbolizujący błękitną Wisłę przyczym tak górna jak i dolna część tej czarnej materii tworzyła piłkę. Klub Wisła nie był żadną drużyną Szkolnikowskiego, a był dla wszystkich Wisłą, jak my dla Wisły byliśmy Wiślakami.” Jan Weyssenhoff mówił zaś o strojach drużyny Jenknera – inne drużyny rzekomo ubranej przez Konczyńskiego: „Ja byłem wówczas w "Jenknerze". Napisałem do Steigla (wytwórnia artykułów sportowych) w Berlinie, aby nam przysłał jakieś garnitury [stroje sportowe - przyp. red.]. Nadeszły koszulki czerwone z gwiazdą niebieską.” Z tych źródeł wynika, że zarówno Wisła jak i drużyna Jenknera (które nota bene połączyły się w 1907 roku) samodzielnie się wyekwipowały. Potwierdza to też notatka prasowa z 1907 roku z gazety Czas, która omawiając zasługi Konczyńskiego, wymienia tylko Biało-czerwonych i Akademików (późniejszą Cracovią) jako drużyny ukostiumowane przez organizatora Turnieju jesiennego. Warto też dodać, że wspomnienia Lustgartena pochodzą z 1964 roku, są więc oddalone w czasie od omawianych wydarzeń.

Więcej informacji: Wspomnienia Romana Wilczyńskiego, Stroje sportowe (piłka nożna), Notatka prasowa, Czas z 21 listopada 1907]

Pochodzenie nazwy Wisła

Z omówionym wyżej tematem pierwszych koszulek Wisły wiąże się też wspomniany już temat pochodzenia samej nazwy klubu. Niektórzy sugerowali, że pochodzi ona od skojarzenia z kolorem koszulek, a więc że to koszulki były pierwsze, a nazwa wtórna wobec nich. Przeczą temu wspomnienia Romana Wilczyńskiego, który stanowczo stwierdzał, że nazwa została wybrana już na pierwszym spotkaniu organizacyjnym, wiosną 1906 roku. Uzasadnieniem dla niej było zaś stwierdzenie, że „Wisła i Polacy to Polska” – a więc motyw patriotyczny (szczególnie istotny w czasach zaborów).

Więcej informacji: Wspomnienia Romana Wilczyńskiego, Nazwa klubu

„Fuzja” z Cracovią 1907

Informacje o rzekomej fuzji Wisły z Cracovią na jesieni 1907 roku znów pochodzi ze wspomnień bramkarza Pasów – Józefa Lustgartena. Wspominał on o „przyjściu” Wisły do Cracovii. Słowa te zostały potem rozbudowane w wielką opowieść o tym, jak to zawarta została umowa, w myśl której Wisła miała być rezerwą Cracovii, ale po jakimś czasie z powodu niezdrowych ambicji Wiślacy oddzielili się od Pasów. Tymczasem Lustgarten miał prawdopodobnie na myśli… korzystanie ze wspólnej szatni! Demaskacja mitu i dokładne prześledzenie jego powstawania przeprowadzone zostało w osobnym artykule: Wisła rezerwą Cracovii. Jesień 1907 roku?

Więcej informacji: Wisła rezerwą Cracovii. Jesień 1907 roku?

Omówienie poszczególnych książek