Wisła Kraków i uczelnie wyższe
Z Historia Wisły
Dariusz Zastawny w książce jubileuszowej Sto lat w blasku Białej Gwiazdy stawia tezę, iż wiślacki ród jest genetycznie „skażony” wysokim współczynnikiem IQ. Teza jest odważna, ale przekrojowy przegląd biografii zawodników i działaczy oraz historii całego klubu zdaje się takie twierdzenie uzasadniać. Przypatrzmy się więc związkom Towarzystwa Sportowego ze środowiskiem akademickim, a okaże się, że Wisła miała i ma w swoich szeregach nie tylko wiele osób z wyższym wykształceniem, ale także profesorów, a nawet rektorów! To niewątpliwie przemawia za ponadprzeciętną inteligencją Wiślaków.
Siła tych związków nie powinna dziwić, skoro sam założyciel Wisły – Tadeusz Łopuszański – był w okresie II RP ministrem w resorcie tzw. Oświecenia Publicznego. Był on absolwentem wydziału filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego na kierunku fizyki i matematyki (studiował w latach 1891-1895). Co prawda nie podjął później kariery akademickiej, ale jednak całe życie był związany z edukacją, głównie na poziomie średnim. Był profesorem i dyrektorem gimnazjów oraz inspektorem szkół. Położył olbrzymie zasługi w dziedzinie unowocześniania edukacji publicznej na ziemiach polskich, między innymi z własnych pieniędzy wyposażał biblioteki. Założenie Wisły wynikało niewątpliwie z potencjału pedagogiczno-wychowawczego, jaki Łopuszański dostrzegał w sporcie.
Tak więc już założyciel i pierwszy prezes klubu nadał Wiśle silne powiązania z edukacją. Później znajdowało to tylko potwierdzenie.
I tak w okresie międzywojennym wielu zawodników ukończyło szkoły wyższe, wielu też później pracowało na nich jako wykładowcy.
Przykładowo Jan Reyman studiował w latach 1922-1928 chemię na Uniwersytecie Jagiellońskim, a po skończeniu studiów „pełnił obowiązki asystenta kontraktowego przy pracowni chemji ogólnej i analitycznej” Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie, asystenta przy Katedrze Chemii Ogólnej Politechniki Lwowskiej a potem w Laboratorium Technologii Nafty Politechniki Lwowskiej. Prowadził badania nad kwasami naftenowymi, glikolami naftenowymi, zaś jego praca doktorska (obroniona 7.12 1932 r. na Uniwersytecie Poznańskim) dotyczyła pochodnych chininy.
Z Uniwersytetem Poznańskim związany był też Mieczysław Balcer. W 1926 roku porzucił studia biologiczne na UJ – nie dlatego, że były trudne, albo nie mógł ich pogodzić z obowiązkami sportowymi, a jedynie z tego względu, że… nie dawały mu satysfakcji. Tymczasem w Poznaniu powstały pierwsze akademickie kierunki sportowe. Balcer przeniósł się tam, ani myśląc zmieniać barwy klubowe. Niezmordowanie jeździł pociągami po Polsce by dołączyć do kadry meczowej Wisły, jednocześnie kończył studium wychowania fizycznego na Uniwersytecie Poznańskim. W 1933 roku uzyskał wymarzony tytuł magistra. Umożliwił mu on kontynuowanie kariery akademickiej po zakończeniu piłkarskiej. Ten niezwykły człowiek był jednym z pasjonatów, którym Poznań zawdzięcza rozwój miejscowej Akademii Wychowania Fizycznego, gdzie Balcer pracował jako wykładowca i kierownik katedry gier zespołowych w latach 1950-1971.
Niekiedy jednak zwyczajnie nie dało się połączyć sportu ze zdobytym wykształceniem i obowiązkami zawodowymi stąd wynikającymi. Przykładowo Władysław Krupa po zakończeniu studiów przeniósł się z Wisły do mniejszego klubu (Bocheński KS), ale i tam po dwóch latach ostatecznie zakończył karierę. Jego wybór jest zrozumiały, gdy dodamy, że ukończył studia medyczne i zwyczajnie musiał poświęcić się pracy pulmonologa, bo taką specjalizację obrał ten zawodnik. Już połączenie tak wymagających studiów z występami na boisku uznać należy za imponujące osiągnięcie, co potwierdza fakt, że to dokonanie Władysława Krupy do dziś jest z podziwem wspominane (porównaj książkę Katarzyny Siwiec, Mieczysława Czumy i Leszka Mazana pod tytułem „Madame, wkładamy dziecko z powrotem!” – zbiór anegdot i opowieści z historii krakowskiej medycyny).
Szczególnie imponująco pod względem wykształcenia prezentuje się piłkarska kadra Wisły z lat 50-tych. Jak relacjonował Kazimierz Kościelny (samemu będąc absolwentem AWF): Była taka sytuacja, że mój kuzyn chodził na Akademię Górniczą, Kotaba - na Akademię Górniczą, Gamaj – na Wyższą Szkołę Wychowania Fizycznego, nie mówiąc o Snopkowskim, który skończył prawo.
Oprócz nich, studia z piłką nożną połączył także Marian Machowski, absolwent AGH i wieloletni pracownik tej uczelni z tytułem doktora.
Niektórzy zawodnicy nie poprzestawali na jednym fakultecie. Taką godną podziwu ambicję wykazał koszykarz Paweł Stok, który ukończył trzy kierunki (historia, geografia, germanistyka na UJ), zrobił doktorat (z historii), później wykładał historię kultury fizycznej i sportu. Na pytanie, jak udało mu się połączyć studiowanie, pracę zawodową i sport odpowiadał „Właściwa atmosfera w Wiśle, a zwłaszcza w naszej sekcji, przyczyniła się nie tylko do wyników sportowych ale i naukowych. Dowodem tego jest fakt, że wszyscy zawodnicy tej drużyny zdobyli wyższe wykształcenie”.
Losy Wiślaków, którzy wyemigrowali z Polski i mieli okazję pracować w zagranicznych ośrodkach akademickich pokazują, jaki potencjał naukowo-badawczy drzemie w Wiślakach. Niestety towarzyszy temu także smutna refleksja, że nie zawsze potencjał ten ma możliwość odpowiednio rozwijać się w kraju…
Przykładowo Łukasz Lebioda – jeden z najlepszych brydżystów w polskiej historii tego sportu – od 1978 roku mieszka w Stanach Zjednoczonych. Jako doktor chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego znalazł zatrudnienie na Michigan State University i University of South Carolina. W tym drugim ośrodku pracuje do dziś, prowadząc jako profesor badania z dziedziny biochemii strukturalnej, inżynierii białkowej, struktury enzymów i chemioterapii. Ma na swoim koncie ponad 130 publikacji naukowych.
Podobnie spory sukces akademicki w Ameryce osiągnął Jerzy Twardokens, szermierz Wisły z lat 50-tych. Po emigracji do USA obronił doktorat na University of Nevada w Reno, gdzie podjął pracę jako profesor na wydziale Zdrowia. Jest autorem kilku popularnych książek z zakresu narciarstwa (Skiing z 1971 r., Universal ski techniques: principles and practices z 1989 r.).
Jednak także w Polsce Wiślacy potrafią osiągać sukcesy na polu naukowym i akademickim. Dwóch zawodników Wisły Kraków zostało nawet rektorami wyższych uczelni, i to nie byle jakich, bo Akademii Górniczo-Hutniczej i Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Trudno stwierdzić, czy jakikolwiek inny polski klub sportowy może się poszczycić takimi wychowankami.
Mowa o Janie Janowskim i Jerzym Mikułowskim Pomorskim. Pierwszy związał się z Wisłą jako 12-letni chłopiec i pozostał jej wierny na zawsze. Był między innymi zawodnikiem sekcji brydża sportowego (której był współzałożycielem), kierownikiem drużyn koszykarskich i siatkarskich, kierownikiem sekcji koszykówki, wiceprezesem Towarzystwa Sportowego i prezesem Rady Towarzystwa. Jednocześnie błyskawicznie wspinał się po kolejnych szczeblach akademickich: w 1952 roku uzyskał tytuł magistra inżyniera metalurgii, a już w 1972 roku był profesorem. W latach 1972-78 był dziekanem Metalurgii i Inżynierii Materiałowej, w latach 1975-78 dyrektorem Instytutu Metalurgii, w latach 1978-81 prorektorem, w latach 1980-87 kierownikiem Zakładu Wielkopiecowego, aż w końcu w okresie 1987-93 przez dwie kadencje kierował uczelnią jako rektor.
Jerzy Mikułowski-Pomorski był szermierzem Wisły w latach 50-tych, gdy Wisła przez krótki okres prowadziła taką sekcję. Po jej rozwiązaniu Jerzy Mikułowski Pomorski nie zapomniał o swoim Klubie, przez wiele lat był wiceprzewodniczącym Towarzystwa Sportowego "Wisła" oraz przewodniczącym Rady tego Towarzystwa. Wspaniale rozwijała się kariera akademicka byłego szermierza. Jako absolwent prawa i socjologii na Uniwersytecie Jagiellońskim obronił w 1969 roku doktorat w Polskiej Akademii Nauk. Przez szereg lat był wykładowcą na Akademii Ekonomicznej w Krakowie, by w latach 1990-1996 pełnić funkcję rektora tej uczelni. Był również kierownikiem Katedry Studiów Europejskich, otrzymał kilka tytułów doktora honoris causa zagranicznych uczelni. Jest specjalistą z dziedziny komunikacji międzykulturowej.
Należy też wspomnieć o Ludomirze Mazurku, który był działaczem Wisły (członkiem zarządu w latach 1947-49), a później rektorem WSWF (AWF) w Krakowie.
Kilku wiślaków pełniło także funkcje prorektorów, czyli zastępców rektora. Jako szczególnie wiślacka jawi się uczelnia usytuowana naprzeciwko stadionu Białej Gwiazdy – Akademia Górniczo-Hutnicza. Obok Jana Janowskiego wśród najwyższych władz AGH, właśnie w roli prorektorów, znajdujemy profesorów Andrzeja Łędzkiego oraz Kazimierza Mamro. Kazimierz Mamro był prorektorem ds. badań naukowych w latach 1972-78.
Poniżej staramy się o zestawienie listy Wiślaków z wyższym wykształceniem lub w inny sposób związanych z uczelniami wyższymi. Naturalnie zestawienie takie jest trudne do skompletowania ze względu na olbrzymią liczbę zawodników wszystkich sekcji na przestrzeni lat. Poniżej znajdują się nazwiska przede wszystkim piłkarzy, koszykarzy bo ich biografie są najlepiej udokumentowane. Można mieć pewność, że wiślaków z wyższym wykształceniem można liczyć w setkach, zaś ich publikacje naukowe w tysiącach.
Spis treści |
Absolwenci Akademii Górniczo-Hutniczej
- Ireneusz Adamus – hutnik
- Zbigniew Bogacz – górnik
- Wiktor Cholewa - metalurg
- Krystian Czernichowski
- Robert Gaszyński
- Zbigniew Hegerle
- Antoni Heród
- Wiesław Idzik - górnik
- Jan Janowski – metalurgia, profesor, rektor AGH
- Zdzisław Konior
- Janusz Konstanty - profesor
- Włodzimierz Kościelny - mechanik
- Zbigniew Kotaba – ceramika
- Jerzy Kowalczyk
- Katarzyna Krawczyk - zarządzanie i marketing
- Stanisław Kuliński - wykładowca
- Dariusz Kwiatkowski
- Andrzej Łędzki – profesor, prorektor AGH
- Marian Machowski – górnik, doktor
- Henryk Maculewicz – metalurgia
- Edward Madejski - chemia; studia chemiczne rozpoczął na UJ
- Kazimierz Mamro – profesor, prorektor AGH ds. badań naukowych (1972-78)
- Andrzej Michaliszyn - doktor, metalurg
- Tadeusz Michałowski – nota bene wnuk znanego malarza, Piotra Michałowskiego
- Adam Michel - mechanik
- Marian Noga - informatyk
- Wacław Paleta
- Tadeusz Pawlik – profesor, kierownik katedry
- Maciej Pietrzyk – profesor, kierownik katedry
- Lucjan Sadok - profesor, dziekan wydziału Metalurgii
- Stanisław Słotołowicz
- Andrzej Sykta - metalurgia
- Witold Śmiałek - inżynieria środowiska
- Marek Tabaszewski - metalurgia
- Andrzej Wilkosz - metalurgia
- Waldemar Wiśniewski - metalurgia
- Jacek Wójcik – metalurgia
- Stefan Wójcik jr. - metalurgia
- Tadeusz Żaba – metalurgia
Absolwenci Politechniki Krakowskiej
- Edward Dawidowicz
- Witold Dudziak (wydz. architektury)
- Andrzej Kowalówka
- Zdzisław Paluch
- Antoni Paszkowicz
- Jan Piotrowski
- Paweł Pischinger (budownictwo lądowe)
- Mieczysław Sikora
- Edward Surówka
- Zbigniew Szwajka
Absolwenci Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Jacek Arlet
- Łucja Barbaszewska
- Zygmunt Bieżeński - prawo
- Jan Blecharz - psycholog
- Roman Bober - prawnik (nie jest pewne czy ukończył studia na UJ)
- Michał Brzycki – dr medycyny
- Ryszard Budka - prawnik
- Władysław Budzisz - student Wydziału Chemii
- Wilhelm Cepurski - student Wydziału Filozoficznego
- Ludwik Dużyk
- Zbigniew Furdzik - absolwent Wydziału Matematyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracownik naukowy i wykładowca krakowskiej AGH. Doktorat obronił w Instytucie Matematycznym Polskiej Akademii Nauk 22 listopada 1968 roku.
- Adam Gardzina - prawo
- Małgorzata Gołąbek - anglistyka
- Stanisław Guga - prawo
- Stefan Kękuś
- Karolina Kosek - filologia germańska
- Teofil Kowalski - Wydział Prawa UJ. Studia dokończył w 1973 roku, broniąc pracę magisterską "Zdolność sądowa i procesowa w postępowaniu cywilnym".
- Jan Krakowski – Collegium Medicum, profesor
- Józef Krupa – Collegium Medicum, lekarz pediatra
- Władysław Krupa – Collegium Medicum, dr medycyny, lekarz pulmonolog
- Zbigniew Lach - prawo
- Stefan Lubowiecki – biologia
- Edward Madejski – chemia
- Jan Natanek – polonistyka
- Barbara Nowak - psychologia
- Karol Nowosielski - prawo
- Adam Obrubański - początkowo student Wydziału Filozoficznego, następnie Wydziału Prawa
- dr Tadeusz Orzelski - chemia
- Jacek Pietrzyk – Collegium Medicum, wydział lekarski, profesor, kierownik katedr (Genetyki Medycznej, Chorób Dzieci, Pediatrii)
- Franciszek Pustelnik - dr prawa
- Jan Reyman – chemia, doktor
- Jan Rotter – wydział Prawa i Administracji
- Witold Rutkowski - wydział Prawa i Administracji
- Jan Sarna – lekarz
- Leszek Snopkowski – prawo
- Aleksander Stefaniuk - prawo
- Paweł Stok – historia, geografia, germanistyka. Doktor nauk historycznych (praca doktorska: Bitwa pod Klimowcem (1702), obroniona 27 lipca 1945 r.
- Jerzy Sułko - dr chemii
- Tadeusz Sułkowski – archeologia
- Zbigniew Szpyt - Akademia Medyczna (stomatologia)
- Karolina Tokarczyk - (licencjat) język angielski z językiem niemieckim
- Jan Weyssenhoff - student Wydziału Filozoficznego; doktor filozofii w zakresie fizyki uniwersytetu w Zurychu (1916 r.); asystent na UJ (1919-21), profesor nadzwyczajny na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie; od 1936 roku profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Marian Woźniak - chemia; prof. dr hab. na Wydziale Inżynierii i Technologii Chemicznej Politechniki Krakowskiej.
- Anna Zakrzewska - zarządzanie i marketing (licencjat), zarządzanie kadrami (magisterium)
- Antoni Zasada – lekarz medycyny
Absolwenci i pracownicy Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie
- Janusz Adamczyk
- Artur Barwiołek ukończył?
- Krzysztof Budka ukończył?
- Stanisław Chemicz – dr nauk wf
- Stefan Cięszki
- Tamara Czelakowska
- Jacek Czepczyk
- Zdzisław Dąbrowski
- Jan Długosz
- Wojciech Downar-Zapolski
- Lucjan Franczak
- Wiesław Gamaj
- Stanisław Gonet
- Maciej Gorgoń
- dr Jadwiga Grochal
- Franciszek Hapek - dr nauk wf, wykładowca
- Lidia Hapek
- Janusz Herdzina
- Marek Holocher
- Halina Iwaniec
- Jolanta Janiszewska
- Lucyna Januszkiewicz
- Halina Kaluta
- Katarzyna Kaliszewska
- Małgorzata Kardas
- Ewa Kasprów
- Marcin Kasprzyk – ukończył?
- Zdzisław Kassyk
- Włodzimierz Kękuś
- Anna Kosek - kierunek trenerki
- Kazimierz Kościelny
- Zbigniew Koźmiński
- Stanisław Krokoszyński
- Wioleta Kubas
- Danuta Kubik-Sokół
- Izabela Kunc - kierunek: wychowanie fizyczne
- Piotr Langosz
- Zbigniew Lech
- Dorota Lipka - dr nauk wf, pracownik Zakładu Teorii i Metodyki Gimnastyki krakowskiej AWF.
- Jan Marchewczyk
- Ludomir Mazurek - rektor
- Tadeusz Michaliszyn
- Jan Mikułowski
- Michał Mochnacki
- Marek Motyka
- Jan Murzynowski
- Krzysztof Obarzanowski
- doc. dr Helena Oszast
- Tadeusz Pacuła
- Lidia Pozłutko
- Roman Pyjos
- Agnieszka Rabka
- Andrzej Seweryn
- Grażyna Seweryn - rehabilitacja
- Janusz Seweryn
- Dominika Sieradzan
- Beata Skibicka
- Dominika Smereka-Leśniewicz
- Angelika Solarska
- Maciej Starowicz
- doc. dr Władysław Stawiarski - dziekan Wydziału Wychowania Fizycznego
- Jerzy Steckiw
- Bogusław Stolczyk
- Henryk Stroniarz
- Wojciech Sularz – ukończył?
- Michał Sumara
- Janusz Surowiec
- Tadeusz Swoboda
- Edward Szostak
- Antoni Szymanowski
- Antoni Talik
- Andrzej Targosz
- Wanda Tumidajewicz
- Małgorzata Twaróg
- Wincenty Wawro
- Małgorzata Wiązowska
- Andrzej Włodarz
- Anna Wojno
- Ryszard Wójcik
- Janusz Zdebski - rektor AWF
- Jolanta Zych
Inne uczelnie
- AWF w Warszawie: Jan Dąbrowski, Edward Ałaszewski, Henryk Apostel, Aleksander Brożyniak, Bogusław Hajdas, Krystyna Likszo, Adam Wapiennik, Barbara Ślizowska-Wilk
- AWF w Katowicach: Maciej Gorgoń, Stanisław Cygan, Marta Jodłowska
- AWF w Poznaniu: Piotr Skrobowski
- Uniwersytet Poznański (studium wf) – Mieczysław Balcer. Studiował także w 1925/6 biologię na Uniwersytecie Jagiellońskim; po wojnie był jednym z twórców i długoletnim pracownikiem naukowym AWF w Poznaniu (kierownik katedry gier zespołowych w latach 1950-71)
- Uniwersytet Rolniczy w Krakowie: Marcin Fall
- ASP w Krakowie – Tadeusz Sułkowski, Zbigniew Jaskowski – konserwator zabytków
- Uniwersytet Ekonomiczny / Akademia Ekonomiczna w Krakowie: Elżbieta Biesiekierska, Dorota Gburczyk-Sikora, Władysław Papiński – studia przerwane po I roku z powodu wybuchu drugiej wojny światowej, Michał Filek, Władysław Filek, Tadeusz Kękuś, Marian Kiliński, Tadeusz Legutko (edukacja przerwana przez wojnę?), Elżbieta Porzec-Nowak
- Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie: Karolina Kosek - filologia niemiecka, Zofia Miętta-Mikołajewicz bibliotekoznawstwo, Aldona Patycka wych. przedszkolne, Teresa Starowieyska biologia, Karolina Surma pedagogika - wychowanie obronne i fizyczne, Janina Wojtal rusycystyka
- Wyższa Szkoła Nauk Społecznych: Franciszek Hausner
- Politechnika Warszawska: Zbigniew Olewski (architekt), Włodzimierz Siudek
- Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego w Bratysławie: Karol Pecze
- Politechnika Lwowska: Jan Reyman (doktor chemii)
- Braća karic w Belgradzie: Milan Jovanić (magister kierunku Menadżer w sporcie; jego prezentacja na egzaminie magisterskim dotyczyła funkcjonowania, historii i ruchu kibicowskiego w Wiśle Kraków)
- Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości oraz studia licencjackie Wyższej Szkoły Handlowej w Krakowie: Monika Sroga
- Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krakowie: Renata Kolendowska
- Wyższa Szkoła Zarządzania – The Polish Open University w Krakowie, kierunek: reklama i marketing: Marta Urbuś
- Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu: Paulina Opalińska
- University of California: Patrycja Czepiec
- Uniwersytet Rzeszowski, kierunek: wychowanie fizyczne: Magdalena Dziobak
- Akademia Wychowania Fizycznego w Gorzowie Wlkp.: Halina Lewandowska
Inne
- Jerzy Groyecki – studia w Collegium Medicum UJ przerwane po trzech latach
- Władysław Kowalski – jako buchalter i kancelista kierownik kancelarii wydziału prawa UJ w latach 1934-39
- Stanisław Molik – wykształcenie wyższe prawnicze
- Jerzy Mostowski - lekarz hematolog
- Przemysław Smolarek – historyk i filozof, doc. dr hab.
- Czesław Skoraczyński – studiował prawo
- Stanisław Stopa i Władysław Stopa – pracownicy drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Aleksander Warmus – inżynier elektronik
- Mieczysław Wiśniewski – dwa lata studiów na wyższej szkole handlowej w Wiedniu